Primeiru-Ministru vizita Malásia, Austrália no China

Husi 30 mar toó 15 abr

Primeiru-Ministru Xanana Gusmão hala’o vizita ofisiál ida ba Malásia, hosi loron 30 fulan Marsu to’o loron 2 fulan Abril. Entre loron 3 no loron 5 fulan Abril, Xanana Gusmão hala’o vizita traballu ida ba Perth Austrália. Hosi loron 6 to’o 14 fulan Abril Xefe Governu timorense halo vizita ofisiál ba Repúblika Popular Xina.


Malásia (30Marsu – 2 Abril)

Iha nia vizita ofosiál ba Malásia, Xefe Governu sei hala’o sorumutu ho Primeiru-Ministru Malásia nian, Najib Razak. Vizita ofisiál ne’e sei hametin liután lasu amizade entre Malásia no Timor-Leste hanesan parseiru rejionál iha Sudeste Asiático. Sorumutuk hirak ne’e sei ko’alia liu atu haluan liután relasaun bilaterál iha área edukasaun, kestaun multilaterál sira ba interese husi país rua nian no investimentu potensiál iha Timor-Leste. Iha mós planu atu halo vizita ba empreza estatál minarai no gás Malásia nian, Petronas, tanba Malásia iha esperiénsia no koñesimentu nee’ebé luan iha área ne’e.

Iha loron ikus liu, Primeiru-Ministru sei simu doutoramentu Honoris Causa hosi Universidade Sabah Malásia (UMS), ne’ebé nia sei halo diskursu ida ho nia títulu: “ASEAN : Perspetiva no Dezafiu” no nia mós sei iha biban, iha loron ida ne’e duni, atu diskuti kona-ba área kooperasaun mútua entre instituisaun ida ne’e no hosi Universidade Nasionál Timor Lorosa’e nian (UNTL).


Austrália (3 – 5 Abril)

Primeiru-Ministru sei iha Perth hodi halo vizita traballu ida, ne’ebé nia sei sai mós konvidadu espesiál ba jantar angariasaun fundu nian ida hosi Spesial Air Service Regiment (SAS). Iha Perth sei hala’o sorumutu ho Ministra Negósios Estranjeirus Austrália nian, Julie Bishop, no Governdór-Jerál, Peter Cosgrove, aleinde membru komunidade negósiu Austrália Ocidental nian sira. Xanana Gusmão iha mós ajenda atu halo vizita ba fábrika simentu BCG, ne’ebé sei harii fábrika simentu nian ida iha Baucau, ho kapasidade produsaun ba tinan ida nian tonelada 1,5 millaun.


República Popular China (06 – 14Abril)

Ida ne’e sei sai nu’udar vizita ofisiál ba dahuluk Xanana Gusmão nian ba República Popular China, hanesan parseiru importante ida ba dezenvolvimentu no investimentu Timor-Leste nian. Primeiru-Ministru sei hala’o sorumutuk ho líder prinsipál sira país nian : Prezidente , Xi Jingping, Primeiru-Ministru, Li Keqiang, no Prezidente Komisaun Permanente Kongresu Nasionál Povu nian, Zhang Dejiang.
Primeiru-Ministru sei sai nu’udar oradór prinsipál iha Fórum Boao ba Konferénsia Anuál Ásia nian 2014, iha Sanya, provínsia Hainan. Xefe Governu nian sira hosi Laos, Cazaquistão, Paquistão no Irão, hamutuk, sei halo debate, kona-ba revitalizasaun “Maritime Silk Road” ba futuru ida ne’ebé iha paz no prosperidade iha Ásia.

Vizita hirak ne’e iha ona ninia programa ba zona prinsipál agríkola nian no zona livre komérsiu nian ba-iha provínsia haat. Halo parte iha delegasaun Primeiru-Ministru nian, ministru hirak ne’ebé mak kaer pasta relevante hodi hametin parseria Timor-Leste nian ho China: Ministru Estadu no Negósius Estranjeirus no Kooperasaun; Ministru Administrasaun Estatál; Ministru Transporte no Komunikasaun; Ministru Agrikultura no Peska; Ministro Turismu; Ministru Petróleu no Rekursu Minerál no Sekretáriu Estadu Defeza. Hosi delegasaun ofisiál sei halo parte mós Mari Alkatiri, eis-Primeiru-Ministru no reprezentante Estadu nian ba zona Ekonómika Espesiál no Merkadu Sosiál.

   Ba leten