Promulga Ona Kódigu Foun Ba Aprovizionamentu No Kontratu Públiku Hodi Hametin Transparénsia No Efisiénsia Iha Jestaun Públika
![Screenshot 2025-01-10 173641](https://timor-leste.gov.tl/wp-content/uploads/2025/01/Screenshot-2025-01-10-173641-160x225.png)
Iha loron 8 fulan-janeiru tinan 2025, publika ona Dekretu-Lei N. 1/2025, ne’ebé aprova Kódigu Aprovizionamentu no Kontratadu Públiku foun. Diploma ida-ne’e, integra iha prosesu reforma jestaun finansas públikas ne’ebé hala’o hosi Governu Konstitusionál IX ho objetivu atu moderniza prosedimentu ba kontratasaun públika, nune’e mós promove efisiénsia, transparénsia no dezenvolvimentu ekonómiku sustentavel ne’ebé boot-tebes.
Kódigu foun ne’e hatán ba nesesidade simplifikasaun no adaptasaun ba prátika internasionál sira ne’ebé di’ak-liu, hodi asegura utilizasaun ida ne’ebé efisiente no responsavel liu ba rekursu públiku sira, iha tempu hanesan hodi apoia setór emprezariál nasionál.
Entre alterasaun prinsipál sira ne’e, destaka introdusaun rejime preferensiál ida ba fornesedór nasionál, ne'ebé ho objetivu atu insentiva kreximentu ekonómiku no reforsa empreza lokál sira. Diploma ne’e mós introdús fila-fali konkursu limitadu no kria rejime akordu-kuadru, ne’ebé kria atu garante fornesimentu kontínuu ba beins no servisu esensiál sira, hodi adapta prosesu ba nesesidade konkreta Administrasaun Públika nian.
Kódigu ne’e mós estabelese kritériu klaru atu loke prosedimentu aprovizionamentu. Iha kazu Administrasaun Direta Estadu nian, desizaun oioin depende ba valór kontratuál:
● To’o dolar amerikanu rihun 50, kompeténsia iha Diretór-Jerál ka ekivalente.
● Husi dolar rihun 50 to’o millaun 5, kabe ba membru Governu, ho posibilidade delegasaun parsiál to’o dolar rihun 500.
● Ba montante sira ne’ebé liu dolar millaun 5, desizaun ne’e halo hosi Konsellu Ministrus.
Iha ámbitu Administrasaun Indireta, responsabilidade ba kontratu sira ho valór to'o dolar millaun 1 monu ba entidade nia órgaun diresaun superiór, no ba montante sira ne'ebé aas-liu, aplika modelu hanesan ho Administrasaun Direta.
Iha kazu kontratu sira ne'ebé finansia hosi Fundu Infraestrutura, kompeténsia fahe entre Konsellu Administrasaun Fundu nian, ba montante to'o dolar millaun 10, no Konsellu Ministrus, ba montante boot-liu. Prosedimentu aprovizionamentu husi Prezidénsia Repúblika, Parlamentu Nasionál, tribunál, munisípiu no administrasaun independente hetan autorizasaun husi órgaun másima diresaun ida-idak.
Modelu organizasionál ida-ne’e buka atu garante klareza no ajilidade ne’ebé boot-liu, hodi prevene konflitu kompeténsia sira no promove jestaun rekursu públiku ida ne’ebé efetivu liu.
Kódigu foun ne’e mós reforsa transparénsia no kontrolu administrativu ho introdusaun regra rigorozu kontra prátika abuzu, hanesan fahe kontratu. Figura jestór kontratu nian estabelese atu superviziona ezekusaun kontratu sira ne'ebé kompleksu liu ka ho valór aas, hodi garante responsabilizasaun no efisiénsia ne'ebé boot-liu.
Aleinde ne’e, diploma ne'e inklui mekanizmu protesaun ba denunsiante sira kona-ba prátika ilísitu, hodi kontribui ba ambiente ida ne'ebé étiku liu iha setór públiku. Diploma ne'e mós permite atu halo aprovizionamentu antesipadu iha situasaun espesífiku, nune’e garante velosidade boot-liu hodi hatán ba nesesidade administrativu sira.
Kódigu foun ne’e tama iha vigór iha loron 1 fulan-juñu tinan 2025, hodi revoga Dekretu-Lei N. 22/2022, loron 11 fulan-maiu, maibé mantein dispozisaun tranzitória balun to’o publikasaun regulamentu komplementár sira.
Ministériu Finansas sei promove asaun esklaresimentu ne’ebé dirije ba funsionáriu Administrasaun Direta no Indireta Estadu nian, ho objetivu atu garante kompriensaun no aplikasaun efikás husi Kódigu foun ba Aprovizionamentu no Kontratu Públiku.
Diploma ida-ne’e hanesan pasu importante ida ba modernizasaun no efisiénsia jestaun públika, ne’ebé hatudu kompromisu Governu Konstitusionál IX nian hodi promove governasaun di’ak, transparénsia no dezenvolvimentu sustentável.