Elektrisidade iha Nasaun, kontinua ho inaugurasaun Sentrál Eléktrika Betano nian

Ministru Estadu no Prezidénsia Konsellu Ministru no

Porta-Vóz Ofisiál Governu Timor-Leste

Díli, Loron 28 Fulan Agostu Tinan 2013

Elektrisidade iha Nasaun, kontinua ho inaugurasaun Sentrál Eléktrika Betano nian

 

Prezidente Taur Matan Ruak, Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão, Sekretáriu Estadu Elektrisidade, Januário Pereira, no membrus Governu nian sira seluk, iha prezensa membru Parlamentu Nasionál sira, reprezentante sira Korpu Diplomátiku nian no Konvidadu nasionál no internasionál sira nian, sira halibur ho komunidade fatin nebá ba inaugurasaun Sentrál Eléktrika Betano nian, iha tersa-feira loron 20 fulan Agostu, iha distritu Manufahi.

Bainhira harii tiha ona Sentrál Eléktrika Betanu nian, iha Tasi-Mane, maka sentrál eléltrika foun rua ne’ebé mak sai nu’udar baze ba Projektu Nasionál Elektrifikasaun, oras ne’e hotu ona. Sentrál Eléktrika dahuluk iha Hera, iha Tasi-Feto Timor-Leste nian, la’o tiha ona iha tinan ida liu ba.

Objektivu hosi Projektu Nasionál Elektrifikasaun nian mak atu fornese produsaun enerjia nian ida ne’ebé konfiável no bele dada no fahe ba teritóriu Timor-Leste tomak.

Preparasaun no planeamentu Sentrál Eléktriak Betano nian ne’e ho kapasidade 130 MW hahú hala’o iha 2011 no ninia konstrusun hahú iha Juñu 2012. Mákina Jeradór sira to’o ikus tiha, iha fulan Outubru 2012.

Elementu prinsipál hirak seluk iha rede enerjia eléktriak nian ne’ebé ho 150 KV iha país nia laran tomak inklui konstrusaun subestasaun sia no rede liña transmisaun no distribuiisaun nian ida. Subestasaun hotu-hotu harii hotu ona. Servisu hirak programadu ba liña transmisaun kilometru atus nen (600 Km) no liña distribuisaun kilómetru atus ida ruanulu (120 Km) maka liu porsentu sianulu (90%) hala’o hotu ona.

Hanesan rezultadu hosi konkista hirak ne’e ita hetan mak oras ne’e elektrisidade lakan oras 24, iha sub-distritu 47, iha distritu 12 hosi totál distritu 13 Timor-Leste nian, ne’ebé hahú kedas hosi fronteira Mota-Ain nian e Loro Monun to’o iha Tutuala, iha Loro Sa’e, no hosi Loré, iha Tasi Mane, to’o Mota Masin iha Tasi Feto.

Servisu sira kontinua hala’o atu bele garante asesu ba rede iha distritu Oe-Cusse Ambeno, iha illa Ataúro no sub-distritu 13 sira seluk. Prosesu konkursu ba sentrál eléktrika Oe-Cusse Ambeno la’o hela, hodi entrega kontratu ba konkorente ne’ebé seleksionadu molok tinan 2013 nia rohan. Liña distribuisaun nian sira sei harii iha  distritu tomak. Elektrisidade ba Ataúru sei dada liuhosi tasi okos.

Governu dudu timor-oan sira atu bele partisipa, komponente oin-oin hosi Projetu Nasionál Elektrifikasaun nian, hala’o husi empreza internasionál lima no nasionál nian 200. Asesu ba enerjia ne’e hanesan fundamentál atu dezenvolve kapasidade produtiva Timor-Leste nian no Sentrál Eléktrika Betano sei sai hanesan fonte importante ida ba dezenvolvimentu ne’ebé mak planeia ona ba parte Tasi Mane nian.

Porta-Voz Governu nian, Agio Pereira, dehan “inaugurasaun Sentrál Eléktrika Betano nian hanesan pasu importante ida atu kumpri ita nia Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu atu harii no halo infra-estrutura sira sai produtivu nafatin. Hanesan iha kualkér projektu boot infra-estrutura nian sira ne’ebé hala’o iha kualkér fatin ida iha mundu, projektu ida ne’e mós hetan ninia dezafiu sira. Maski nune’e, hafoin hala’o tiha investimentu uitoan iha fornesimentu enerjia eléktrika nian, ba área rurál sira iha tinan sanulu molok restaurasaun independénsia, no hafoin tuir fali destruisaun jerál ba infra-estrutura elektrifikasaun nian sira iha 1999, bainhira komponente Projektu Nasionál Elektrifikasaun nian ne’e hotu ona, mak itabele dehan katak ida ne’e hanesan konkista boot ida iha istória ita nia nasaun nian. Tanba ne’e mak ho orgullu boot tebes, ita nia Prezidente Repúblika no Primeiru-Ministru inaugura Sentrál Eléktrika Betano nian ne’e”.

   Ba leten