Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 25 fulan-maiu tinan 2022

Prezidénsia Konsellu Ministrus

VIII Governu Konstitusionál

...........................................................................................................................

Komunikadu Imprensa

Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 25 fulan-maiu tinan 2022

Konsellu Ministrus hala’o sorumutuk iha Palásiu Governu, iha Dili, no aprova projetu Proposta Lei ba autorizasaun lejizlativa kona-ba rekuperasaun no insolvénsia empreza sira nian, ne’ebé aprezenta husi Ministru Koordenadór Asuntus Ekonómikus, Joaquim Amaral. Objetivu husi pedidu autorizasaun lejizlativa nian ida-ne’e ba Parlamentu Nasionál maka atu elabora lei moderna ida kona-ba Rekuperasaun no Insolvénsia, hanesan elementu esensiál ba kreximentu estrutura ekonómika no investimentu país nian. Nesesidade ida-ne’e mai husi intensaun Governu Konstitusionál VIII nian atu transforma baze sira ekonomia timoroan nian hodi hasa’e reziliénsia no potensiál kreximentu, apoia no rezolve situasaun empreza sira nian iha situasaun finanseira difisil, maibé sei iha kondisaun ekonómika ne’ebé di’ak. Aleinde ne’e, hakarak atu fó resposta ba ezijénsia sira hodi integra ba ASEAN no OMK, ho kuadru lejizlativu ida ne’ebé responde ba nesesidade sira país nian no ba kompromisu sira ne’ebé asume iha ámbitu internasionál.

Konsellu Ministrus aprova projetu Dekretu-Lei ne’ebé halo alterasaun dahuluk ba Dekretu-Lei n. 45/2015, loron 30 fulan-dezembru, ne’ebé kria Ajénsia Promosaun Investimentu no Esportasaun Timor-Leste, I.P., ne’ebé aprezenta mós husi Ministru Koordenadór Asuntus Ekonómikus, Joaquim Amaral. Diploma ida-ne’e ho objetivu atu ajusta rejime jurídiku TradeInvest nian, hodi reforsa ninia kompeténsia sira hanesan entidade governamentál ne’ebé responsavel ba promosaun, fasilitasaun no akompañamentu ba investimentu privadu no esportasaun sira iha Timor-Leste. Aleinde ne’e, ho alterasaun ida-ne’e hakarak atu garante uniformidade no konsisténsia husi ordenamentu jurídiku nasionál, hanesan ajusta rejime jurídiku ba ajénsia governamentál ida-ne’e ba Dekretu-Lei n.15/2017, loron 23 fulan-agostu, Lei Investimentu Privadu, ba Dekretu-Lei n.16/2021, loron 15 fulan-setembru, kona-ba Baze Jerál sira Organizasaun Administrasaun Públika nian no ba Dekretu-Lei n. 30/2020, loron 29 fulan-jullu, kona-ba Organizasaun Direta no Indireta Estadu nian.

Konsellu Ministrus aprova mós projetu Dekretu-Lei tolu, ne’ebé aprezenta husi Vise-Primeira-Ministra no Ministra Solidariedade Sosiál no Inkluzaun, Armanda Berta dos Santos.

Dahuluk maka projetu Dekretu-Lei ne’ebé aprova valór mínimu ba pensaun invalidés no ferik-katuas nian.

Objetivu husi proposta ida-ne’e atu garante valór mínimu ba pensaun invalidés no ferik-katuas nian, iha ámbitu rejime kontributivu seguransa sosiál nian, depende ba karreira kontributivu traballadór sira nian. Nune’e, esforsu ne’ebé halo atu garante katak pensaun sira rejime kontributivu nian, nunka sei iha valór ida-ne’ebé ki’ik liu husi pensaun sosiál sira, hodi nune’e bele valoriza esforsu kontributivu traballadór sira nian.

Daruak maka projetu Dekretu-Lei ne’ebé aprova Pensaun Sosiál.

Prestasaun sosiál foun, ne’ebé kria husi diploma ida-ne’e, ho karater pensaun sosiál no la’ós subsídiu ida, ne’ebé ho objetivu atu asegura rendimentu mínimu ida ne’ebé dignu ba ema hotu ne’ebé presiza liu, tanba sira laiha rendimentu seluk no iha situasaun ferik-katuas ka invalidés nian. Pensaun sosiál ida-ne’e sei substitui Subsídiu Apoiu nian ba Ferik-Katuas no Inválidu sira (SAII), atuhodi halo sistema seguransa sosiál sai justu liután.

Ho alterasaun lejizlativa ida-ne’e, alterasaun sira tuirmai ne’e hakarak atu:

  • Muda konseitu, husi subsídiu ba pensaun sosiál;
  • Altera ámbitu pesoál hodi inklui traballadór sira ne’ebé tama iha sistema kontributivu, maibé laiha direitu ba pensaun;
  • Ajusta valór prestasaun nian, hodi garante katak valór pensaun nian la ki’ik liu limite liña pobreza internasionál nian;
  • La permite akumulasaun ho rendimentu seluk ba benefisiáriu foun;
  • Altera periódika ba pagamentu sira, husi pagamentu semestrál ba pagamentu mensál;

Datoluk maka projetu Dekretu-Lei ne’ebé kria Sistema Verifikasaun nian ba Inkapasidade sira.

Objetivu husi projetu ida-ne’e maka atu kria sistema ida hodi halo verifikasaun ba situasaun sira inkapasidade nian ba efeitu atribuisaun prestasaun sosiál nian. Ho diploma ida-ne’e, define prosedimentu administrativu ba verifikasaun téknika iha situasaun inkapasidade nian.

Servisu Verifikasaun Inkapasidade sira nu’udar instrumentu tékniku espesializadu ida, kompostu husi meius tékniku no materiál sira, ne’ebé sei funsiona iha servisu integradu rua Institutu Nasionál no Seguransa Sosiál (INSS) nian hanesan: servisu perísia médika no servisu apoiu administrativu.

Konsellu Ministrus aprova mós projetu Dekretu-Lei, ne’ebé aprezenta husi Primeiru-Ministru no Ministru Interiór, Taur Matan Ruak, ne’ebé halo alterasaun ba Orgánika Polísia Nasionál Timor-Leste nian. Reestruturasaun orgánika PNTL nian ida-ne’e ho objetivu atu adapta ninia kapasidade resposta ba dezafiu nasionál no internasionál atuál, hadi’a kondisaun funsionál no operasionál, ne’ebé aliña ho Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu tinan 2011-2030 nian, Konseitu Estratéjiku Defeza no Seguransa Nasionál no Programa Governu Konstitusionál VIII nian.

Ho revizaun ba Lei Orgánika PNTL nian ida-ne’e, adota modelu organizasionál ida, tuir ierarkia, integradu ba nivel komandu tolu: nivel superiór ida, ho kargu Komandante-Jerál no hetan apoiu (tulun) husi 2.º Komandante-Jerál; nivel intermédiu ida ne’ebé hanesan Komandu Operasionál, Komandu Administrasaun no Komandu Pesoál; no nivel datoluk, konstitui husi komandu munisipál sira, inklui komandu munisipál Ataúru nian ne’ebé foin kria, no komandu rejionál  Oé-Kuse Ambeno.

Prevee mós funsionamentu pozisaun ierárkika ne’ebé hanesan ba komandu rejionál no komandu munisipál sira, Institutu Superiór Siénsias Polisiais no unidade espesiál sira polísia nian, ne’ebé sei simu kompeténsia iha área espesialidade polisiál iha nivel nasionál.

Ikusliu Konsellu Ministrus asiste aprezentasaun ida kona-ba peskiza Public Perception Survey - 2022 TATOLI, ne’ebé aprezenta husi Asia Foundation. Peskiza ida-ne’e realiza iha fulan-janeiru no fulan-fevereiru tinan 2022, ho apoiu husi Governu Austrália nian. Halo ona entrevista ba sidadaun adultu na’in-2489 iha munisípiu sira hotu Timor-Leste nian.

Rezultadu sira ne’e inklui informasaun sira kona-ba empregu, tipu no valór rendimentu nian, osan ne’ebé traballadór sira haruka husi rai-li’ur, ajuda ne’ebé hetan iha ámbitu rekuperasaun ekonómika nian, bein-estar ekonómiku no situasaun ekonómika.

Aleinde ne’e, inkéritu ne’e aborda kestaun sira hanesan diresaun ne’ebé país ne’e foti, problema prinsipál sira ne’ebé país no komunidade sira hasoru no difikuldade ne’ebé feto sira hasoru.

Estudu ne’e mós buka atu hatene sidadaun sira-nia opiniaun kona-ba asaun Governu nian, hanesan saida maka tenke sai prioridade prinsipál no razaun saida maka impede Governu atu halo nia serbisu sai di’ak liután.

Inkéritu ne’e mós ko’alia kona-ba prestasaun servisu públiku nian, feto sira-nia direitu, infraestrutura, persesaun ba korrupsaun, persesaun polítika, feto sira-nia papél iha polítika no renovasaun ba lideransa sira.

Ikusliu, estudu ne’e, aborda kestaun sira kona-ba mídia, hanesan fonte informasaun saida de’it ne’ebé ema uza, uzu mídia dijitál sira, independénsia mídia nian no uzu rede sosiál sira. REMATA

.

 

   Ba leten