Primeiru-Ministru fila hikas husi vizita dahuluk serbisu nian ba rai li’ur

Primeiru-Ministru

VII Governu Konstitusionál

..............................................................................................................................

Dili, loron 6 fulan-novembru tinan 2017

Primeiru-Ministru fila hikas husi vizita dahuluk serbisu nian ba rai li’ur

FotoPMnaAsiaPacificConference_PGPrimeiru-Ministru, Marí Alkatiri, ohin, ho nia delegasaun fila hikas husi Austrália hafoin hala’o tiha vizita serbisu nian husi loron 2 to’o loron 5 fulan-novembru, ba sidade Perth.

Durante loron rua nia laran, Primeiru-Ministru partisipa iha Konferénsia Rejionál Ázia-Pasífiku ne’ebé partisipa mós husi Prezidente Alemaña, Primeiru-Ministru Austrália, reprezentante rejionál lubun ida, no mós kompañia boot-boot husi Alemaña ho Austrália nian.

Sai nu’udar oradór prinsipál ba Konferénsia ne’e maka Prezidente Alemaña ho Primeiru-Ministru Austrália. Iha abertura eventu ida ne’e nian, Primeiru-Ministru Marí Alkatiri iha ninia intervensaun hato’o kona-bá poténsia minarai, gás no minerál sira ne’ebé Timor-Leste bele oferese ba investidór internasionál sira. Xefe Ezekutivu ne’e hatutan mós kona-ba Timor-Leste nia intensaun atu investe maka’as iha Turizmu, Agrikultura ho Peskas nu’udar poténsia ida hodi diversifika ita-nia ekonomia no lori empregu ne’ebé ho kualidade moris di’ak nian ba Timoroan sira.

Iha marjen konferénsia ida ne’e nian, Xefe Governu halo mós enkontru bilaterál ho Primeiru-Ministru Austrália, Malcolm Turnbull. Iha sorumutuk ne’e, lider na’in rua ne’e ko’alia kona-ba situasaun bilaterál atuál  liuliu kona-ba dezenvolvimentu pozitivusira iha negosiasaun marítima no kona-ba oferta ró foun rua husi Austrália ba Timor-Leste atu reforsa pais ne’e ninia kapasidade patrullamentu iha tasi nian liuliu iha Tasi Mane.

Primeiru-Ministru, Marí Alkatiri, hatete “sorumutuk ne’e la’o di’ak tebes, hanesan sinál  konfiansa foun ida entre rai rua ne’e hafoin ita asina tiha akordu ba rekursu sira no ketan-tasik (fronteira marítima)".

Na’i Ulun Governu nian ne’e, hala’o mós sorumutuk ho reprezentante empreza sira maka hanesan Empreza Woodside ho Conocophillips. Iha sorumutuk rua ne’e, ko’alia liu kona-ba poténsia sira investimentu nian iha Tasi Timor, liuliu, kona-ba indústria downstream bainhira ita dezenvolve rekursu sira iha Greater Sunrise.

“Iha enkontru rua ne‘e ha’u hato’o ba sira ha’u-nia konfiansa totál ba ita-nia xefe negosiadór, Xanana Gusmão, ho nia ekipa tomak.  Asuntu ida ne’e hanesan interese nasionál, ita tenke hamutuk no tenke hatudu katak, Estadu ne’e prosesu kontínua ida”, tenik Primeiru-Ministru.

“Timor-Leste foin simu oferta ró foun rua husi Austrália. Daudaun ne’e ita-nia ketan tasik luan liután, ita tenke iha mós kapasidade atubele defende ita-nia rekursu sira liuliu, hasoru peska illegál iha ita-nia tasi”, Nia hatutan lia hirak ne’e, hafoin halo tiha vizita ba fábrika ne’ebé daudaun ne’e halo hela ró atu oferese mai Timor-Leste.

Akordu Kooperasaun ida ne’e importante tebtebes tanba ró hirak ne’e foun. Austrália sei fó formasaun ba ita-nia rekursu umanu sira atubele hala’o operasaun no kompromete katak, durante tinan 30 oin mai, sei hala’o manutensaun kompletu ba ró rua ne’e iha Austrália.

Programa vizita ne’e remata bainhira Primeiru-Ministru halo jantar traballu nian ida ho Ministru Finansas, Senadór Mathias Cormann, ezekutivu Kleber, ho TL Cement. Iha jantar ne’e,sira ko’alia kona-ba poténsia investimentu iha Timor-Leste. Senadór Cormann hatudu nia interese atu vizita Timor-Leste iha tempu badak nia laran atu nune’e bele haree di’ak liután setór no área sira ne’ebé governu hanoin atu investe no dezenvolve.

Halo parte iha delegasaun Primeiru-Ministru nian ne’e, Ministru Estadu no Ministru Agrikultura no Peskas, Estanislau da Silva; Ministru Estadu no Ministru Adjuntu Primeiru-Ministru, Agio Pereira; Embaixadór Timor-Leste nian ba Austrália, Abel Guterres no Xefe Gabinete/Asesór Diplomátiku, Nelson Santos.REMATA

   Ba leten