Governu hola parte iha Loron Internasionál Parteira nian
Ministru Estadu no Prezidénsia Konsellu Ministru no
Portavós Ofisiál Governu Timor-Leste
Díli, loron 5 fulan-maiu tinan 2017
Governu hola parte iha Loron Internasionál Parteira nian
Iha loron 5 fulan-maiu, Loron Internasionál Parteira nian, Governu fó atensaun liu ba knaar parteira sira Timor-Leste nian, tanba sira ninia kontribuisaun ne’ebé folin boot ba inan, kosok-oan no família sira nia moris-di’ak, no rekoñese sira-nia knaar hodi hadi’a saúde inan nian no kosok oan sira ne’ebé foin-moris. Tuir kuadru Ministériu Saúde nian, parteira sira liu atus lima, maka kontribui ho sira-nia servisu hodi kuidadu saúde husi inan sira ne’ebé isin-rua no atu tuur-ahi, iha país laran tomak.
Iha tinan hirak ikus ne’e, Timor-Leste hetan rekoñesimentu husi progresu sira rejistu ona iha área saúde inan nian no neonatál (kosok-oan sira ne’ebé foin-moris), no serbisu parteira sira nian fó kontribuisaun ida ne’ebé signifikativu ba rezultadu pozitivu ne’e. Iha tinan 2015, Nasoins Unidas hato’o ninia relatóriu katak Timor-Leste nia taxa mortalidade inan nian tuun liu husi 75%. Iha planu kona-ba kosok-oan ne’ebé moris bainhira inan sira partu, maski dadus sira daudaun ne’e hatudu katak ninia taxa sei sa’e hela, maibé dadus foun hatudu katak husi kosok-oan 100.000 ne’ebé foin-moris iha tinan 2007, 450 maka mate, no iha tinan 2015 tuun ba 215.
Iha faktór oinsira barak ne’ebé maka kontribui atu bele hetan melloria ida ne’e. Faktór ida maka númeru hosi feto isin rua ne’ebé buka tulun husi parteira profisionál saúde lokál sira. Proporsaun husi inan isin-rua ne’ebé halo konsulta prenatál (molok tuur-ahi) aumenta husi 67,9% ba 86%, durante tinan 7 ikus ne’e. Númeru foin lalais ne’e hatudu katak 53% husi inan isin- rua hala’o vizita kuran-kuran dala haat husi asisténsia molok tuur-ahi nian. Fatór seluk mak aumenta númeru moris nian ne’ebé hetan tulun husi profisionál saúde sira. Proporsaun moris nian ne’ebé hetan tulun hamutuk 66%, persentajen ne’ebé liu dala-rua husi tinan 2010 nian.
Governu hakarak reforsa kompeténsia no formasaun ba parteira sira ne’ebé serbisu to’o oras ne’e hodi garante asesu ne’ebé boot liu ba ninia serbisu iha territóriu tomak. Iha tinan rua liubá, parteira sira ne’ebé simu formasaun hamutuk na’in-157. Husi fulan-fevereiru tinan 2015, Governu harii ona klínika saúde foun nian hamutuk 57 no hadi’a ona sentru saúde hamutuk 22 iha país laran tomak. Foin lalais ne’e inaugura ona Óspitál Rejionál Eduardo Ximenes, iha Munisípiu Baukau, dadaun ne’e iha parteira 22 iha nia ekipa.
Saúde inan no labarik nian maka sai hanesan foku ida husi meta datoluk nian husi Objetivu sira Dezenvolvimentu Sustentavel nian hosi Organizasaun Nasoins Unidas: “Asegura moris saudavel ida no promove moris-di’ak ba ema hotu no ba otas hotu-hotu”.
Portavos, Ministru Agio Pereira, hateten: “Ohin, ita hato’o omenajen ida ne’ebé justa ba parteira sira Timor-Leste nian, ne’ebé kuidadu feto no kosok-oan ne’ebé foin-moris iha ita-nia país laran tomak, ho matenek no saran an. Governu rekoñese katak ninia knaar ne’e importante tebtebes atu garante katak inan no kosok-oan sira bele moris no isin di’ak. Ita hahii ba sira-nia haka’as an sira ne’e”. REMATA
