Timor-Leste pasa Prezidénsia CPLP nian ba Brazíl
Ministru Estadu no Prezidénsia Konsellu Ministru no
Portavós Ofisiál Governu Timor-Leste
Dili, loron 4 fulan-novembru tinan 2016
Timor-Leste pasa Prezidénsia CPLP nian ba Brazíl
Prezidénsia rotativa Komunidade Nasaun sira Lia-Portugés nian (CPLP, sigla iha lia-portugés) tarnsfere ofisialmente ona husi Timor-Leste ba Brazíl, iha Konferénsia XI Xefe Estadu no Governu sira, ne’ebé hala’o iha Brazília, kapitál Brazíl nian, iha loron 31 fulan-outubru tinan 2016. Estadu Timor-Leste nian ne’ebé reprezenta husi Prezidente Repúblika, Taur Matan Ruak, simu husi Prezidente Brazíl nian, Michel Temer. Prezidente Matan Ruak hasoru-malu mós ho dirijente sira (ka sira-reprezentante sira) husi Angola, Kabuverde, Giné-Ekuatoriál, Giné-Bisau, Mosambike, Portugál no Saun Tomé no Prínsipe, no ho futuru Sekretáriu-Jerál Nasoins Unidas nian, António Guterres.
Molok Konferénsia XI Xefe Estadu no Governu sira nian, hala’o uluk sorumutuk XXI Konsellu Ministrus CPLP nian, ne’ebé Governu Timor-Leste nian Ministru Negósiu Estranjeirus no Kooperasaun, Hernâni Coelho, maka reprezenta. Iha sorumutuk ne’e, Ministru ne’e aprezenta Relatóriu kona-ba Prezidénsia Timor-Leste nian ba nia omólogu sira husi CPLP.
Timor-Leste simu knaar Prezidénsia CPLP nian iha loron 23 fulan-jullu tinan 2014, durante Konferénsia X Xefe Estadu no Governu sira nian, ne’ebé hala’o iha Dili. Iha tinan rua fulan tolu tuir mai, Timor-Leste lidera grupu ne’e, no hili ona hanesan tema ba ninia intervensaun “CPLP no globalizasaun”, ne’ebé haree liu ba kooperasaun ekonómika no emprezariál, iha promosaun parseria sira no iha tranferénsia teknolojia no koñesimentu nian. Prezidénsia ne’e sai hanesan oportunidade ida la’os atu hametin de’it relasaun sira entre Estadu-Membru sia ne’ebé iha, maibé hanesan forma ida atu fó sai ba Komunidade ne’e, ne’ebé reprezenta ema hamutuk millaun 250 resin, iha rejiaun dinámika Ázia-Pasífiku nian tomak, ida ne’ebé mak ita fiar hanesan “Sékulu Ázia nian”.
Durante Prezidénsia Timor-Leste nian, hala’o ona sorumutuk barak, ne’ebé hariku liután kooperasaun entre Estadu-Membru sira iha área sira hanesan Saúde, Edukasaun, Siénsia, Teknolojia no Defeza, Agrikultura, Desportu no Kultura. Husi inisiativa sira ne’ebé promove husi Prezidénsia ne’e, ida ne’ebé destakadu liu maka Fórum Ekonómiku Globál CPLP nian ne’ebé inovadór, ne’ebé hala’o iha Dili iha fulan-fevereiru tinan 2016, ne’ebé mak atrai ona delegasaun emprezariál sira liu husi país hamutuk 20 resin no insentiva ona envolvimentu ekonómiku ida ne’ebé boot liután entre parseiru CPLP nian sira no merkadu sira iha Ázia parte sul nian.
Tinan ne’e, CPLP komemora ninia ezisténsia ba tinan 20. Durante sorumutuk ne’ebé hala’o iha Brazil, Komunidade ne’e trasa ona vizaun estratéjika foun ida ba tinan sanulu oinmai, to’o tinan 2026. Timor-Leste mantein ninia partisipasaun ativa iha Komunidade ne’e, sei harii relasaun foun sira no hametin relasaun sira ne’ebé estabelese tiha ona, sira ne’ebé maka dezenvolve ona ho di’ak iha tinan hirak nia laran ne’ebé Timor-Leste kaer knaar Prezidénsia rotativa nian.
Portavós Governu nian, Ministru Estadu Agio Pereira, Obseva ona katak “Timor-Leste bele sente orgullu ho esforsu sira ne’ebé nia halo ona nu’udar Prezidente sira CPLP nian, papél ida ne’ebé reprezenta ona onra no responsabilidade boot ida. Serbisu ne’ebé dedikadu, enpeñu no enerjia tranzmite ona ba Prezidensia ne’e haboot país ne’e, hadi’a relasaun internasionál sira no fó hatene ba Komunidade ne’e área oportunidade nian foun sira. Bainhira remata Prezidensia ida ne’e ita iha konfiansa katak ita rai-hela legadu folin boot ida, ne’ebé sei fó benefísiu ba Timor-Leste no CPLP iha tinan hirak oinmai”. REMATA
