Governu Timor-Leste

Iha domingu, loron 27 fulan-setembru, Primeiru-Ministru, Rui Maria de Araújo, hala’o ninia diskursu ba lider mundiál sira iha sede Organizasaun Nasoins Unidas nian, no fahe lisaun balun ne’ebé mak Timor-Leste aprende ona, iha diálogu interativu ida kona-ba “Konstrusaun Instituisaun sira ne’ebé Efisiente, Responsavel no Inkluziva.”

Rui Maria de Araújo esplika katak, “durante ami-nia demokrasia sei nurak hela, ami hetan prezensa internasionál dezordenada ida, ne’ebé mak gasta osan barak hodi pás no dezenvolvimentu nia naran. Maibé sa’ida maka akontese iha tempu ne’ebá, moris-kiak maka aumenta, no la’ós ami-nia ekonomia maka krexe”.

Nia hatutan tan katak krize 2006 nian liutiha, Timor-Leste tenke “simu situasaun ne’e no buka halo kontrolu ba ami-nia destinu rasik. Ami mós empeña an iha konstrusaun Estadu ida ne’ebé inkluzivu, reprezentativu no resetivu.”

Iha prosesu ida ne’e, Xefe Ezekutivu nian subliña katak desizaun Timor-Leste nian balun “halo parseiru sira la hakmatek, dala barak liu tamba sistema internasionál la la’o tuir realidade ne’ebé mak ami enfrenta, kona-ba konstrusaun pás no Konstrusaun Estadu.” Timor-Leste tenke trasa ninia dalan rasik.

Primeiru-Ministru rekoñese katak, maske iha dezafiu barak, Governu konsege harii instituisaun Estadu nian sira, ne’ebé haree liu ba nesesidade povu nian no reforsa ninia kapasidade atu atende nesesidade hirak ne’e.

Esperiénsia nasionál kona-ba parseria sira ba dezenvolvimentu no reforsu ba kapasidade institusionál, dezde tinan 1999, pozitivu ka ka negativu, permite Timor-Leste atu fó ninia kontributu hanesan lian ne’ebé hetan respeitu, auténtiku no pragmátiku ba Dezenvolvimentu Sustentavel 2030.