Timor-Leste fó tulun osan dólar millaun 1,9 ba Giné-Bisau

Kin. 26 marsu 2015, 18:07h
Foto MNEK BRUXELAS tratada

Ministru Negósius Estranjeirus no Kooperasaun, Hernâni Coelho, partisipa iha Konferénsia Internasionál kona-ba Giné-Bisau, ne’ebé hala’o tiha ona iha loron 25 fulan-marsu, iha Bruxelas, no ida-ne’e hanesan ninia vizita servisu nian dahuluk ba rai-li’ur.

Timor-Leste kaer hela knaar Prezidénsia Rotativa Komunidade País Língua Portugeza nian (CPLP, Sigla iha lian portugés) husi tinan 2014-2016, no lori organizasaun ida-ne’e nia naran maka ministru Hernâni Coelho fó sai ninia apoiu tomak ba programa ne’ebé Governu Giné-Bisau nian aprezenta, ne’ebé sei kontribui ba estabilidade polítika no dezenvolvimentu ekonómiku no sosiál nasaun ne’e nian. Ministru ne’e hatutan mós katak estabelese tiha ona rúbrika ida iha Fundu Espesiál CPLP nian ne’ebé destina loos de’it ba  kooperasaun ho nasaun ne’e.

Tama mós iha programa ne’ebé Governu Giné-Bisau nian aprezenta maka Planu Estratéjiku no Operasionál ba tinan 2015-2025. Ministru timoroan ne’e dehan katak ida-ne’e hanesan dokumentu xave ida no marka ida iha istória Giné-Bisau nian iha ne’ebé rekonsiliasaun nasionál no estabilidade polítika sai hanesan objetivu prinsipál hirak ne’ebé hakarak atinje. Nia repete tan kona-ba importánsia husi esperiénsia ne’ebé hetan tiha ona liuhusi kooperasaun sul-sul no triangulár CPLP nian, iha ne’ebé nasaun membru sira tau hamutuk sira nian esperiénsia hirak ne’ebé iha valór ba prosesu dezenvolvimentu no ba restabelesimentu orden demokrátiku iha Giné-Bisau.

Ba Planu Estratéjiku Operasionál nian, Timor-Leste fó kontribuisaun ida ho montante dolar amérika, millaun 1,9, ne’ebé sei kanaliza liuhusi mekanizmu sira ba finansiamentu programa hirak ne’ebé aprezenta tiha ona hanesan kontribuisaun direta, no liuhusi atividade sira ne’ebé atu implementa husi Reprezentasaun Téknika Kooperasaun nian hosi Ajénsia Kooperasaun Timor-Leste nian, ne’ebé ho sede iha Bisau.

Iha konferénsia ne’e nia rohan ne’ebé konta ho partisipasaun husi nasaun no instituisaun hamutuk 70, deside tiha katak komunidade internasionál sei akompaña didi’ak programa dezenvolvimentu Giné-Bisau nian “Terra Ranka”. Konferénsia ida-ne’e konsege mobiliza osan euro billaun 1 resin, kontribuisaun beins no servisu, proposta sira kona-ba investimentu no empréstimu sira ho taxa ne’ebé ki’ik atu finansia projetu sira ne’ebé prevee ona iha Planu Estratéjiku Operasionál nian.

Mai iha konferénsia ne’e, entre sira seluk, mak entidade boot sira tuirmai: Neven Mimica, Komisáriu Europeu ba Kooperasaun Internasionál no dezenvolvimentu, José Mário Vaz, Prezidente Repúbilika Giné-Bisau, Macku Sall, Prezidente Repúblika Senegál, Hernâni Coelho, Ministru Negósius Estranjeirus no Kooperasaun Timor-Leste, Embaixadór Murade Murargy,  Sekretáriu Ezekutivu CPLP no mós reprezentante sira husi nasaun no organizasaun internasionál sira.

Molok konferénsia ne’e, Ministru Hernâni Coelho hala’o sorumutuk bilaterál ho Sekretáriu-Jerál Grupu nasaun sira husi Áfrika, Karibe no Pasífiku (ACP, sigla iha lian portugés), Patrick Gomes, ho Diretór Jestaun Servisu Relasuan Esterna Europeia nian (European External Affairs Service) no Diretór Jerál Kooperasaun ba Dezenvolvimentu (Development Cooperation), instituisaun Uniaun Europeia nian rua ikus ne’e maka sai hanesan responsável ba programa kooperasaun sosiál, polítika no ekonómika ho Timor-Leste.

   Ba leten