Governu Timor-Leste

Prezidente Repúblika Indonézia, Susilo Bambang Yudhoyono, hala’o vizita ba Timor-Leste iha loron 25, 26 no 27 fulan agostu. Durante loron tolu, Xefe Estadu viziñu Timor-Leste nian ne’ebé mak besik liu, akompaña hosi Primeira-Dama, Ani Bambang Yudhoyono, no  hosi delegasaun ida ne’ebé boot tebes, hala’o vizita ba kapitál Timor-Leste nian.

Iha ajenda loron dahuluk nian Prezidente indonéziu halo mós vizita ida ba rate  Santa Kruz no ba Taman Makam Pahlawan (TMP) Seroja, rate militár indonéziu sira nian.

Iha loron 27 mak loron ne’ebé marka tiha ona ba Susilo Bambang Yudhoyono ninia vizita ofisiál ba Prezidente Repúblika  Timor-Leste nian, Taur Matan Ruak, ne’ebé simu ho Guarda Onra no,  oferese mós almosu ofisiál ida hosi Prezidente Repúblika timoroan nian, hafoin sorumutuk entre Xefe Estadu rua ne’e.

Primeira Dama rua ne’e, Isabel da Costa Ferreira no Ani Bambang Yudhoyono, hala’o mós lansamentu ba projetu  “Casa da Cidadania – Rumah Pintar”, ne’ebé iha tempu balu nia laran sei lokaliza iha Palásiu Prezidensiál.

Iha parte lorokraik, Prezidente Repúblika Indonézia nian hala’o vizita kortezia ida ba Primeiru-Ministru Xanana Gusmão, iha Palásiu Governu. Iha sorumutuk bilaterál, halo mós asinatura memorandu entendimentu nian lubuk ida entre nasaun rua ne’e kona-ba área kultura, peska, edukasaun, teknolojia komunikasaun no informasaun nian sira, dezenvolvimentu rejionál integradu, hanesan mós memorandu entendimentu ida entre kompañia aérea Indonézia Garuda Airlines no Air Timor nian.

Iha konferénsia imprensa ida ho Prezidente Susilo Bambang Yudhoyono no Primeiru-Ministru Xanana Gusmão, sira na’in rua ko’alia liu mós kona-ba lasu amizade no kooperasaun no mós ba rezultadu di’ak hirak ne’ebé mak alkansa tiha ona. Xefe Estadau ne’e afirma mós katak, “Ita mós nu’udar modelu ba harii paz ne’ebé mundu seluk ladauk halo nune’e” no “ita nia responsabilidade no ba jerasaun sira tuir mai mak atu mantein buat hirak ne’ebé ita alkansa tiha ona hodi hametin liután”. Iha biban ida ne’e Prezidente aproveita mós hodi tenik hikas fali apoiu Indonézia nian ba Timor-Leste atu tama baiha ASEAN.

Iha ninia deklarasaun sira, Xanana Gusmão koa’lia liubá Susilo Bambang Yudhoyono ninia servisu hirak ne’ebé nia halo ona iha tinan sanulu ikus nian ne’e, ne’ebé hatudu progresu no “hetan susesu no toleránsia iha demokrasia” ba Indonézia no nia agradese mós apoiu ba Timor-Leste baiha harii paz, rekonsiliasaun no kooperasaun entre nasaun rua ne’e. Primeiru-Ministru reforsa tan katak, “Timor-Leste no Indonézia la fahe de’it ho malu iha illa ida de’it, maibé mós fahe ho malu iha futuru ida de’it.”

Sei nafatin iha Palásiu Governu, no hodi hatudu hahalok ida ne’ebé di’ak, Susilo Bambang Yudhoyono, akompaña husi Xanana Gusmão no membru Governu sira seluk, kuda ai sándalu rua.

Iha vizita ba loron daruak nian hakotu ho despedida jantar onra nian ida ba Prezidente  Repúblika Indonézia nian, ne’ebé oferese hosi Primeiru-Ministru Timor-Leste, iha Kristu Rei.

Molok atu husik hela Timor-Leste, iha loron 27 fulan agostu, Susilo Bambang Yudhoyono, inagura mós edifísiu Ministériu Finansas Aitarak Laran, tuir kedas fali serimónia lansamentu konstrusaun Sentru Kulturál Indonézia nian, iha Kaikoli.

Prezidente Indonézia nian husik hela Díli hodi bá Bali atu partisipa iha Fórum Mundiál Aliansa Sivilizasaun Nasoin Unidas nian ba da-VI, ne’ebé sei konta mós ho partisipasaun husi Primeiru-Ministru Xanana Gusmão nian.  Xefe Governu Timor-Leste nian hatete, hodi deklara mós katak, “iha tempu ne’ebé mundu iha dezorden hela, mak biban di’ak liu ita hasoru malu fali iha Indonézia. Fó mós tempu mai ha’u atu hato’o ba mundu kona-ba Timor-Leste no Indonézia mak nu’udar modelu harii paz no rekonsiliasaun nian”.