Taxa mortalidade inan nian menus liu ona 75% iha Timor-Leste, hahú tinan 1990
Ministru Estadu no Prezidénsia Konsellu Ministru no
Portavós Ofisiál Governu Timor-Leste
Díli, loron 16 fulan-novembru tinan 2015
Taxa mortalidade inan nian menus liu ona 75% iha Timor-Leste, hahú tinan 1990
Timor-Leste nu’udar nasaun ida hosi nasaun sia ne’ebé tuir estimativa katak taxa mortalidade inan nian [TMM-sigla iha lia-portugés], menus liu ona 75%, hahú tinan 1990. Dadus hirak ne’e hatudu ona iha relatóriu ida Nasoins Unidas nian, no publika ona iha semana kotu iha revista médika The Lancet ne’ebé iha influénsia.
Iha tinan 2015, tinan ikus nian kona-ba aprezentasaun relatóriu hosi Objetivu sira Dezenvolvimentu Miléniu nian (ODM), Grupu Interajénsia sira Nasoins Unidas nian ba Estimativa sira kona-ba Mortalidade Inan nian“ “halo ona avaliasaun ne’ebé kle’an TMM husi nasaun 183 nian”, ne’ebé rezulta husi “vizaun dahuluk ne’ebé luanhosi progresu ne’ebé maka hala’o ona hodi hamenus TTM, husi tinan 1990 to’o tinan 2015 nian, iha nivel rejionál no iha nasaun ida-idak, iha mundu tomak ”.
Nasaun sianulu-resin-lima maka halibur ona ho taxa mortalidade inan nian aas liu iha tinan 1990 (husi partu 100.000 nian inan sira liu 100 resin maka mate) iha kategoria haat, tuir rezultadu ne’ebé rejistu ona iha períodu 1990 no 2015. Meta númeru 5-“ hadi’a saúde inan nian”-iha objetivu rua hamutuk, ida uluk mak:”Hamenus taxa mortalidade inan nian iha 3/4, entre tinan 1990 no 2015”.
Relatóriu ne’ebé daudaun ne’e fó sai ona iha revista referénsia ba klase médika internasionál komprova katak“redusaun ne’ebé boot liu TMM nian akontese iha nasaun sia iha kategória 1 (Butão [Butaun], Cabo Verde [Kabuverde], Camboja [Kamboja], Iraun [Irão], Laos, Maldivas, Mongólia, Ruanda no Timor-Leste, ne’ebé tuir estimativaredusaun nian entre tinan 1990 no 2015 propoin katak meta numéru 5 hosi ODM, atinji tiha ona 75%. . ”
Iha mundu tomak, kalkula katak TMM monu 43,9 % durante periódu ne’ebá, ne’e signifika katak, maske meta ne’e atinji ona iha nasaun 9 ne’ebé inklui Timor-Leste, ne’e la’os nivel global.
Programa Governu Timor-Leste nian konsentra liu ba-iha esforsu rekursu umanu iha área saúde inan nian no mós atua garante katak unidade saúde nian sira tenke iha ekipamentu hotu. Aleinde ne’e, Governu hala’o ona asaun sira sensibilizasaun nian kona-ba kestaun saúde inan nian, hadi’a nutrisaun inan sira nian no hasa’e kapasidade servisu planeamentu familiar nian.
Portavós Governu Konstitusionál VI, Ministru Estadu Agio Perreira, haree katak “relatóriu daudaun ne’e hanesan estímulu ida no hatudu katak ita-nia país hala’o ona progresu ne’ebé signifikativu ho objetivu atu hamenus taxa mortalidade inan nian ne’ebé uluk sai nu’udar taxa ne’ebé mak aas iha mundo tomak. Ida ne’e motivu atu selebra no hanesan mós insentivu ida hodi haka’as an atu hadi’a. Iha dezafiu hirak ne’ebé sei mantein nafatindauk lakon. Ho esforsu atu hasa’e ita nia padraun sira, hadi’a ita nia formasaun, haluan ita-nia programa hanorin nian no aumenta asesu ba servisu no tenke kontinua ba-oin nafatin, atu ita-bele garante katak, ita halo daudauk ona buat ne’ebé di’ak atu kuidadu ita-nia inan no oan sira.”
