RSS 

Komunikadus

  • 22 marsu 2023Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 22 fulan-marsu tinan 2023
    Prezidénsia Konsellu Ministrus
    VIII Governu Konstitusionál
    ...........................................................................................................................
    Komunikadu Imprensa
    Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 22 fulan-marsu tinan 2023
    Konsellu Ministrus hala’o sorumutuk iha Palásiu Governu, iha Dili no aprova ona alterasaun balun ba projetu Dekretu-Lei, ne’ebé aprezenta husi Ministra Saúde, Odete Maria Freitas Belo, kona-ba rejime jurídiku komersializasaun ba substituisaun susu-been inan nian.
    Projetu Dekretu-Lei ida-ne’e delibera ona iha Sorumutuk Konsellu Ministrus iha loron 25 fulan-janeiru tinan 2023, maibé, tanba introdusaun husi alterasaun balun iha faze redasaun finál nian, presiza submete fali projetu Dekretu-Lei ida-ne’e ba deliberasaun foun.

    Konsellu Ministrus halo ona aprovasaun ba Dekretu-Lei, ne’ebé aprezenta husi Ministru Koordenadór Asuntus Ekonómikus, Joaquim Amaral, ho objetivu atu estende distribuisaun sesta bázika, ne’ebé estabelese husi Dekretu-Lei nu. 10/2022, loron 4 fulan-marsu, ne’ebé aprova ona medida sira ba reforsu distribuisaun sesta bázika nian ba família timoroan sira ne’ebé presiza liu no apoiu ba operadór ekonómiku lokál sira no ne’ebé kria ona rejime espesiál aprovizionamentu ida ba efeitu, iha ámbitu planu rekuperasaun ekonómika nian.
     
    Ho aprovasaun ba diploma ida-ne’e, prazu distribuisaun sesta bázika, molok ne’e define ona to’o loron 30 fulan-maiu tinan 2023, estende tan to’o loron 30 fulan-juñu tinan 2023, ne’ebé sei suspensa atividade distribuisaun ne’e durante períodu kampaña eleitorál, ne’ebé legalmente fiksa ona ba eleisaun lejizlativa ne’ebé prevee ba loron 21 fulan-maiu tinan 2023.
     
    …..
     
    Aprova ona projetu Proposta Lei, ne’ebé aprezenta husi Primeiru-Ministru no Ministru Interiór, Taur Matan Ruak, kona-ba Kódigu Estrada nian.
    Projetu neé ho objetivu atu mellora prevensaun no seguransa rodoviária (estrada no ponte) no kontribui hodi hamenus asidente tránzitu iha nasaun ne'e. Ho alterasaun sira ne'ebé introdús ona, ne'e ho intensaun atu fó protesaun jurídika ne'ebé boot-liu ba ema sira ne'ebé utiliza dalan públika, ho objetivu atu adapta sistema ne'ebé vigora hela ho globál tuir nesesidade daudaun nian, iha prokura ba ekilíbriu entre ezijénsia ne'ebé aumenta ba beibeik tanba aumentu kontínuu hosi tránzitu.
     
    Prosede armonizasaun di’ak ida no atualizasaun ba regra jurídika sira ne’ebé aplika ba tránzitu iha dalan públiku sira, nune’e mós densifikasaun no klarifikasaun ba matéria sira kona-ba prosesu kontraordenasionál no ba atualizasaun montante multa kona-ba infrasaun Kódigu Estrada no ba ninia regulamentu sira.
     
    …..
    Aprova mós projetu Dekretu-Lei, ne’ebé aprezenta husi Ministru Petróleu no Minerais, Víctor da Conceição Soares, kona-ba Kondusaun Atividade Desmantelamentu iha Kampu Bayu-Undan nian.
     
    Produsaun husi kontratu rua partilla produsaun ne’ebé asina entre membru sira ‘joint-venture’ do Bayu-Undan no Autoridade Nasionál Petróleu no Minerais (ANPM) neé remata, presiza halo desmantelamentu ba plataforma,estrutura, gazodutu, ka oleodutu hotu, no estrutura no ekipamentu sira ne’ebé asosia, iha termu ne’ebé prevee iha Kontratu Partilla Produsaun nian.
     
    Dekretu-Lei ne’e ninia objetivu hodi estabelese rejime jurídiku ida ba ezersísiu Atividade Desmantelamentu iha Área Kontratu no iha territóriu Terrestre Timor-Leste nian, hodi garante simultáneamente protesaun saúde, seguransa no ambiente Timor-Leste no ba ninia povu.
    ….
    Konsellu Ministrus aprova ona projetu Dekretu-Lei, ne’ebé aprezenta husi Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak, no husi Prezidente Autoridade Rejiaun Administrativa Oekusi Ambenu (RAEOA), Arsénio Bano, kona-ba Jestaun Aeroportu Internasionál RAEOA no ba infraestrutura aeroportuáriu sira ne’ebé situa iha rejiaun ida-ne’e.
    Diploma ne’e estabelese rejime jurídiku ba servisu públiku jestaun, esplorasaun, manutensaun, fiskalizasaun no dezenvolvimentu infraestrutura aeroportuária iha Rejiaun Administrativa Espesiál Oekusi Ambenu, tuir lejizlasaun ne’ebé vigora.
    Podér no prerrogativa sira kona-ba atividade no servisu inerente sira ba aeródromu no aeroportu iha rejiaun ne’e sei transfere ba Empreza Públika Administrasaun Aeroportu no Navegasaun Aérea Timor-Leste (ANATL, E.P.) ba RAEOA, maibé la inklui iha kualkér diploma atribuisaun, kompeténsia ka direitu ANATL, E.P. nian, ne’ebé relasiona ho navegasaun aérea no meteorolojia aeronáutika.
    Rai no beins imovel sira seluk ne’ebé tau instalasaun sira apoiu nian ba aviasaun sivíl ne’ebé lokaliza iha rejiaun sei sai parte integrante ba domíniu públiku aeroportuáriu no harii patrimóniu própriu Estadu nian destina diretamente ba RAEOA.
    Kriasaun no definisaun ba servidór aeronáutiku no administrativa sira ne’ebé liga ba atividade aeroportuáriu sei sujeita ba aprovasaun Autoridade RAEOA.
    …..
    Aprova ona projetu Dekretu Governu, ne’ebé aprezenta husi Ministru Prezidénsia Konsellu Ministrus, Fidelis Manuel Leite Magalhães, ne’ebé aprova valor suplementu remuneratóriu ba formadór no númeru másimu oras ba funsionáriu ka ajente Administrasaun Públika ida-idak bele halo tinan-tinan no kondisaun ba ninia ezersísiu.
    Objetivu husi Dekretu Governu mak atu regula suplementu remuneratoriu ba formadór ne’ebé kria husi Dekretu-Lei nu. 73/2022, loron 19 fulan-outubru.
    Tanba ne’e, Governu define katak valór oras remunerasaun ba formadór korresponde 100% husi remunerasaun oráriu ne’ebé kalkula tuir Rejime Suplementu Remuneratóriu Administrasaun Públika nian no katak númeru másimu oras anuál ne’ebé sei ezerse durante periodu normál serbisu formadór nian maka 120.
    …..
    Ministru Prezidénsia Konsellu Ministrus mós halo aprezentasaun no aprova ona projetu Rezolusaun Governu ne’ebé determina, ba tinan 2023, tabela ba eskalaun sira ba pesoa koletiva públika no servisu personalizadu ne’ebé abranje husi Dekretu-Lei nu. 92/2022, loron 22 fulan-dezembru, ba efeitu determinasaun remunerasaun ba sira-nia titulár órgaun sira.
    Tuir Dekretu-Lei nu. 92/2022, loron 22 fulan-dezembru ne’ebé aprova ona kona-ba provimentu no remunerasaun ba titulár órgaun husi pesoa koletiva sira ne’ebé integra an iha administrasaun indireta Estadu, Konsellu Ministrus aprova ona tabela kona-ba eskalaun pesoa koletiva públika no servisu personalizadu sira ba tinan 2023.
    Tuir Dekretu-Lei nu. 92/2022, loron 22 fulan-dezembru, ne’ebé prevee kona-ba remunerasaun ba titulár órgaun diresaun ba pesoa koletiva sira:
    1.     ho despeza média ne’ebé hanesan ka aas-liu husi dolar amerikanu millaun 10 maka valór ne’ebé korrespondente ba 90% husi remunerasaun Primeiru-Ministru nian;
    2.     ho despeza média ne’ebé hanesan ka aas-liu husi dolar amerikanu millaun 5 maka valór ne’ebé korrespondente ba 80% husi remunerasaun Primeiru-Ministru nian;
    3.     ho despeza média ne’ebé hanesan ka aas-liu husi dolar amerikanu millaun 1 maka valór ne’ebé korrespondente ba 70% husi remunerasaun Primeiru-Ministru nian; no
    4.     ho despeza média ne’ebé menus-liu husi dolar amerikanu millaun 1 maka valór ne’ebé korrespondente ba 60% husi remunerasaun Primeiru-Ministru nian;
     …..
    Konsellu Ministrus aprova ona projetu Rezolusaun Governu, ne’ebé aprezenta husi Ministru Edukasaun Juventude no Desportu, Armindo Maia, no husi Sekretáriu Estadu Juventude no Desportu, Abrão Saldanha, kona-ba Planu Asaun Nasionál ba Juventude no Abordajen Integrada Dezenvolvimentu Juventude.
    Ho Rezolusaun ida-ne’e, Governu afirma filafali ninia kompromisu, vontade no determinasaun ba dezenvolvimentu juventude no implementasaun ba Polítika Nasionál Juventude nian, nune’e mós atu halo aprovasaun Planu Asaun Juventude tinan 2023 to’o tinan 2027 no ba definisaun markadór juventude no mekanizmu ba abordajen ne’ebé integra ba dezenvolvimentu juventude ne’ebé define  iha planu nasionál husi sesaun interministeriál oioin.
    Rezolusaun Governu ida-ne’e ninia objetivu importante mak atu lansa baze ba forma foun ida ba Governu atu halo lei iha área Juventude, ho intensaun atu promove kriasaun ba norma sira ne’ebé sei fó benefísiu ba joven sira-nia dezenvolvimentu, iha ne’ebé futuru Timor-Leste nian depozita iha juventude sira país ne’e nian. Lejizlasaun hotu-hotu ne’ebé Governu prodús tenke sai alvu ba análize ida ne’ebé kle’an ne’ebé sei haree liu ba ninia impaktu sira ba joven sira, pozitividade ka negatividade husi impaktu ne’e no kompatibilidade hosi norma sira ne’ebé iha hela análize ho Polítika Nasionál Juventude, nune’e mós lejizlasaun sira seluk ne’ebé importa direitu no obrigasaun ba joven sira.
    Entidade sira ho natureza privada, titulár ka la’ós titulár estatutu interese públiku nian, insentiva mós sira hodi adota iha sira-nia negósiu no atividade sira, kualkér ninia natureza, medida avaliasaun interna ba impaktu iha juventude, ne’ebé enkoraja, hodi duni sira-nia objetivu no ezersísiu ba sira-nia atividade, nune’e mós sira konsidera pontu prinsipal tebes ne’ebé Polítika Nasionál Juventude define ona.
    Planu Asaun Nasionál Juventude ne’e rejista iha área prinsipál lima (edukasaun, moris saudavel, empregu, partisipasaun sívika no violénsia) sira-ne’e hanesan proposta intervensaun konjuntu ida ne’ebé sei implementa husi liña ministeriál oioin.
    …..
    Aprova ona projetu Dekretu-Lei, ne’ebé aprezenta husi Ministru Defeza, Filomeno da Paixão de Jesus, ba alterasaun dahuluk Dekretu-Lei nu. 5/2022, loron 19 fulan-jeneiru, ne’ebé aprova ona Estatutu Orgániku ba FALINTIL – Forsa Defeza Timor- Leste (F-FDTL).
    Alterasaun ida-ne’e ho ninia objetivu atu ajusta estrutura orgániku-funsionáriu militár F-FDTL, ne’ebé esklarese kompeténsia husi sira-nia órgaun no servisu no hadi’a artikulasaun polítiku militár kona-ba komponente militár Defeza Nasionál nian.  Ho objetivu mós atu kompatibiliza estrutura órganika ba F-FDTL ho dokumentu estruturante sira Planu Estratéjiku Defeza Nasionál.  Ho Dekretu-Lei ida-ne’e sei revoga órgaun no servisu Autoridade Marítima Nasionál nian, ne’ebé sei regula liuhusi lejizlasaun ne’e rasik, ne’ebé atende ba ninia natureza sivíl loloos, iha konseitu seguransa marítima nia laran.
    ....
    Tuir projetu sira ne’ebé aprezenta husi Ministru Obras Públikas, Abel Pires da Silva,  Konsellu Ministrus delibera ona hodi autoriza despeza ba transferénsia fundu Orsamentu Jerál Estadu ba Programa “798 Bee no Saneamentu” husi Ministériu  Obras Públikas ba Empreza Públika Bee Timor-Leste (BTL, EP) no ba Programa “802 Eletrisidade” husi Ministériu Obras Públikas ba Empreza Públika Eletrisidade Timor-Leste (EDTL, EP).
    Ho nune’e, Konsellu Ministrus delibera ona hodi autoriza despeza ba selebrasaun kontratu subvensaun nian entre MOP no BTL, EP ho valór dolar amerikanu hamutuk millaun 18 no entre MOP no EDTL, EP ho valór dolar amerikanu hamutuk millaun 100.
    Objetivu husi transferénsia fundu sira ne’e nian mak atu  permite BTL, EP no EDTL, EP atu fó rekursu sira ne’ebé presiza hodi realiza no haluan bee no saneamentu, no fornesimentu enerjia  elétrika, liuliu, ba territóriu nasionál tomak, servisu públiku esensiál sira ba produsaun no ekonomia país nian.
    …..
    Tuir projetu ne’ebé aprezenta husi Ministru Finansas, Rui Augusto Gomes, Konsellu Ministrus delibera ona hodi autoriza realizasaun despeza ho valór dolar amerikanu hamutuk millaun 15 kona-ba atribuisaun ba subvensaun anuál ida ba Konferénsia Episkopál Timorense (CET- sigla iha lian portugés).
    Subvensaun anuál ida-ne'e ba Konferénsia Episkopál Timorense sei realiza tuir akordu ne’ebé asina ona iha loron 14 fulan-agostu tinan 2015, entre Timor-Leste no Santa Sé no Akordu-Kuadru ne’ebé asina iha loron 16 fulan-juñu tinan 2017 entre Governu CET, ne’ebé prevee kontribuisaun anuál ida, tuir disponibilidade finanseira Governu nian, ba atividade sira ho karater sosiál, edukativu no governu ekleziál Igreja Katólika nian.
    …..
    Konsellu Ministrus aprova ona projetu Rezolusaun Governu, ne’ebé aprezenta husi Ministra Saúde, Odete Maria Freitas Belo, ba nomeasaun Konsellu Diretivu Institutu Nasionál Saúde Públika Timor-Leste (INSP-TL).
    Nune’e, nomeia Merita Antónia Armindo Monteiro, hodi ezerse kargu hanesan Prezidente Konsellu Diretivu Institutu Nasionál Saúde Públika Timor-Leste, tuir rejime komisaun servisu, ho durasaun tinan haat.
    Nomeia mós Lourenço Camnahas no Ismael Salvador da Costa Barreto, hodi ezerse kargu hanesan vogál sira ba Konsellu Diretivu INSP-TL nian, tuir rejime kontratasaun tempu parsiál, ho durasaun tinan haat.
    ….
    Ikusliu, Ministru Obras Públikas, Abel Pires da Silva, halo aprezentasaun preliminár ida kona-ba opsaun sira hodi solusiona pagamentu ba eis-funsionáriu empreza “Lorosa’e Segurança”, ne’ebé halo serbisu seguransa ba instalasaun produsaun no distribuisaun eletrisidade no ne’ebé rekuza hodi sai husi sira-nia postu no asina kontratu ho empreza foun, liuliu traballadór subestasaun sira husi Baukau, Maliana no Manatutu. REMATA
    hare tan
  • 20 marsu 2023Votu Pezar ba Fernando Xavier "MAUFORU" nia mate
    Prezidénsia Konsellu Ministrus
    VIII Governu Konstitusionál
    ...........................................................................................................................
    loron 20, fulan-marsu, tinan 2023
    Komunikadu Imprensa
    Votu Pezar ba Fernando Xavier "MAUFORU" nia mate
    Governu Timor-Leste, horiseik, loron 19 fulan-marsu tinan 2023, lori Timor-Leste tomak nia naran, hato’o laran triste ne’ebé kle’an ba Fernando Xavier “MAUFORU” nia mate, eis-Sekretáriu Sub-rejiaun Ainaru nian durante luta ba Libertasaun Nasionál Timor-Leste no fundadór Partidu Demokrátiku (PD) nian.
    Fernando Xavier “MAUFORU” moris iha loron 15 fulan-agostu tinan 1947, iha Ainaru
    Nia hamutuk ho Forsas Armadas ba Libertasaun Nasionál Timor-Leste (FALINTIL) iha tinan 1975, ne’ebé okupa postu Komandante Kompañia no hahú tinan 1993 sai hanesan Sekretáriu Sub-rejiaun Ainaru nian.
    Durante okupasaun indonézia, nia hetan kastigu dala rua, entre fulan-janeiru tinan 1979 no fulan-dezembru tinan 1987 no mós entre fulan-janeiru tinan 1989 no fulan-setembru tinan 1993.
    Iha loron 28 fulan-novembru tinan 2006, Fernando Xavier “MAUFORU” hetan kondekorasaun ho Orden Nicolau Lobato.
    Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak, lembra Fernando Xavier “MAUFORU” hanesan “defensór ida ne’ebé la sente kolen ba autodeterminasaun nasionál” no hateten katak, ninia kontribuisaun ba istória Timor-Leste nian sei lembra ba nafatin”.
    Portavós Governu Konstitusionál VIII, Ministru Fidelis Magalhães, lori Governu no Povu Timoroan tomak nia naran, hato’o sentidas kondolénsias ba família no amigu estimadu Fernando Xavier “MAUFORU” nian no hateten katak “Povu Timoroan sei nafatin agradese ba ninia kontribuisaun ba autodeterminasaun nasionál” no “ninia korajen no legadu sei nafatin metin iha ami hotu nia memória”. REMATA
    hare tan
  • 18 marsu 2023Nota Pezar ba Falesimentu husi Sisto dos Santos
    Prezidénsia Konsellu Ministrus
    VIII Governu Konstitusionál
    ...........................................................................................................................
    loron 17, fulan-marsu, tinan 2023
    Komunikadu Imprensa
    Nota Pezar ba Falesimentu husi Sisto dos Santos
    Portavós Governu Konstitusionál VIII, Ministru Fidelis Magalhães, hato’o “sentidas kondolénsias ba família no amigu Sisto dos Santos nian”, nu’udar ativista koñesidu ida iha luta ba promosaun direitus umanus no justisa, ne’ebé mate ona ohin, loron 17 fulan-marsu tinan 2023, ho idade 43.
    Ministru Prezidénsia Konsellu Ministrus manifesta ona katak “mantein nafatin no promove relasaun kolaborasaun ne’ebé forte ho Sisto dos Santos no ho sosiedade sivíl nasionál”, no katak ninia mate ne’e “hanesan lakon boot ida ba sosiedade sivíl Timor-Leste nian, ne’ebé Governu rekoñese importante tebes ba país ne’e”.
    Sisto dos Santos moris iha loron 25 fulan-setembru tinan 1979, iha Huruleu, Munisípiu Lautein, uluk hanesan Diretór Asosiasaun HAK Timor-Leste no hanesan membru Konsellu Administrasaun Sentru Nasionál Chega, IP nian. REMATA
    hare tan
  • 15 marsu 2023Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 15 fulan-marsu tinan 2023
    Prezidénsia Konsellu Ministrus
    VIII Governu Konstitusionál
    ...........................................................................................................................
    Komunikadu Imprensa
    Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 15 fulan-marsu tinan 2023
    Konsellu Ministrus hala’o sorumutuk iha Palásiu Governu, Dili no, aprova projetu Proposta Lei, ne’ebé aprezenta husi vise-Primeiru-Ministru no Ministru Planu Ordenamentu, José Maria dos Reis, kona-ba rejime estraordináriu kompensasaun ba obra sira ne’ebé hala’o ona sein formalizasaun kontratuál.
    Identifika ona projetu 44 ne’ebé aprova husi Konsellu Ministru kona-ba Administrasaun Fundu Infraestrutura, ne’ebé nunka formaliza iha kontratu, no balun husi projetu ne’e ezekuta ona.  Projetu proposta Lei ne’e ho objetivu atu estabelese mekanizmu kompensasaun ne’ebé ida ne’ebé justu ba empreza sira ne’ebé hala’o ona serbisu ne’e, no konsidera kustu sira ne’ebé gasta ona. Diploma ne’e prevee kriasaun komisaun espesiál ida atu avalia serbisu sira ne’ebé hala’o ona no aprezenta proposta kontratu tranzasaun ida ba empreza ida-idak. Efikásia husi kontratu ne’e sei depende ba akordu eskrita husi Kámara Kontas nian.
    ….
    Konsellu Ministrus aprova Projetu Dekretu-Lei, ne’ebé aprezenta husi Ministrus Prezidénsia Konsellu Ministrus, kona-ba Rejime direitu titulár sira, membru órgaun soberania nian no titulár kargu polítiku sira nian.
    Projetu Dekretu-Lei ne’e hakarak atu kompleta rejime sira ne’ebé estabelese ona iha Lei n. 7/2007, loron 25 fulan-jullu, ne’ebé aprova Estatutu Titulár sira ba órgaun soberania, no iha Lei 14/2009, loron 21 fulan-outubru, ne’ebé aprova Estatutu remunerasaun ba titulár no kargu polítiku sira, ne’ebé refere ba direitu titulár no membru órgaun soberania sira nian no titulár  kargu polítiku sira. Objetivu ne’e mak atu garante konsisténsia no kompriensibilidade sistema jurídiku nian, tanba dekretu Governu rua ne’ebé daudaun ne’e vigora, kona-ba ninia revogasaun prevee, dezatualiza ona, la hatudu mudansa sira ne’ebé mosu iha ordenamentu jurídiku.
    .....
    Aprova projetu Rezolusaun Governu, ne’ebé aprezenta husi Ministru Interiór ba nomeasaun Superintendente-Xefe Henrique da Costa atu ezerse kargu Komandante-Jerál Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL), ba períodu tinan tolu, tanba ne’e, promove nu’udar Komisáriu-Jerál. Ho Rezolusaun ne’e ida-ne’e, nune’e hapara komisaun servisu atuál komandante-Jerál PNTL, komisáriu Faustino da Costa nian.
    ……
    Konsellu Ministrus aprova projetu Rezolusaun Governu, ne’ebé mós aprezenta husi Ministru Interiór hodi nomea Superintendente-Xefe Pedro Belo atu ezerse kargu Segundu Komandante-Jerál PNTL, ba períodu tinan tolu, tanba ne´e promove nu’udar Komisáriu. Ho Rezolusaun Governu nian ida-ne’e hapara mós komisaun servisu Komisáriu Mateus Fernandes nian.
    ……
    Aprova mós alterasaun ba projetu Dekretu-Lei, ne’ebé aprezenta husi Vise-Primeira-Ministra no Ministra Solidariedade Sosiál no Inkluzaun, kona-ba alterasaun daruak ba Dekretu-Lei n. 37/2022, loron 25 fulan-maiu, kona-ba subsídiu fim do ano nian ba uma kain.
    Kona-ba projetu Dekretu-Lei ne’ebé aprova iha Sorumutuk Konsellu Ministrus iha loron 1 fulan-fevereiru tinan 2023, agora define katak pagamentu subsídiu fim do ano nian sei hala’o husi fulan-novembru tinan 2022 to’o fulan-outubru tinan 2023, suspende durante períodu kampaña eleitorál ba eleisaun deputadu sira Parlamentu Nasionál nian.
    ……
    Nune’e mós proposta sira husi Vise-Primeira-Ministra no Ministra Solidariedade Sosiál no Inkluzaun ne’ebé aprova ona alterasaun ba projetu Dekretu-Lei kona-ba apoiu pontuál ba vulneravel sira.
    Relasiona ho projetu Dekretu-Lei ne’ebé aprova oba iha Sorumutuk Konsellu Ministrus iha loron 25 fulan-janeiru tinan 2023, agora define katak diploma ne’e tama iha vigór iha loron 1 fulan-juñu tinan 2023.
    ……
    Konsellu Ministrus aprova pakote lejizlativu ida, ne’ebé aprezenta husi Ministru Edukasaun, Juventude ni Desportu, Armindo Maia, kona-ba Rejime Jurídiku ba sistema nasionál edukasaun pré-eskolár, ensinu báziku no ensinu sekundáriu.
    Pakote lejizlativu ida ne’e atu estabelese sistema nasionál edukasaun pré-eskolár no revee sistema nasionál ensinu báziku no ensinu sekundáriu, no regula kestaun organizasaun prinsipál sira husi nivel edukasaun ni ensinu iha ámbitu sistema edukativu nasionál. Diploma tolu ne’e estabelese norma orientadora sira, planeamentu ba rede oferta edukativa sira, rejime administrasaun no jestaun estabelesimentu públiku sira, regra sira ne’ebé bele aplika ba estabelesimentu partikulár no kooperativu, no ninia integrasaun iha rede oferta edukativa sira servisu públiku nian.
    ……
    Aprova ona Projetu Rezolusaun Governu kona-ba donativu ho valór dolar amerikanu rihun 60 atu fó ba Reprezentasaun Permanente Repúblika Árabe Saharaui Demokrátika, ne’ebé aprezenta husi Ministra Negósius Estranjeirus no Kooperasaun, Adaljiza Albertina Xavier Magno.
    Medida ne’e atu hametin lasu istóriku sira ne’ebé kesi Timor-Leste ho Repúblika Demokrátika  Árabe Saharaui, bazeia ba dezeju komún hodi luta ba autodeterminasaun, iha prinsípiu solidariedade hodi luta ba libertasaun nasionál no iha direitu ba autodeterminasaun no independénsia, ne’ebé hatuur iha Konstituisaun Repúblika, iha Rezolusaun Parlamentu Nasionál kona-ba solidariedade no apoiu ba povu Saaraui, no iha faktu katak Timor-Leste kontribui ona, hahú kedas iha tinan 2011, ba funsionamentu Reprezentasaun Permanente Saaraui ne’e iha Dili, liuhusi fó  subsídiu anuál ida hodi hala’o  ninia atividade iha Timor-Leste no iha rejiaun.
    .....
    Konsellu Ministrus aprova projetu Proposta Rezolusaun Parlamentu Nasionál nian rua, ne’ebé aprezenta mós husi Ministra Adaljiza Magno, ba ratifikasaun Akordu kona-ba Servisu Aéreu ho Governu Nova Zelándia no ba ratifikasaun Akordu Transporte Aéreu ho Governu Estadu Katár.
    Akordu sira-ne’e kona-ba servisu aéreu ho Governu Nova Zelándia no Governu Qatar ho objetivu atu promove dezenvolvimentu servisu kompetitivu no inovadór sira, no garante liután nivel seguransa no protesaun internasionál. Kooperasaun iha área aviasaun sivíl ho nasaun rua ne’e atu lori benefísiu ba parte hotu no hodi kontribui ba progresu ekonómiku no sosiál Timor-Leste nian, liuliu iha setór turizmu.
    ….
    Aprova ona projetu Dekretu-Lei rua, ne’ebé aprezenta husi Ministru Agrikultura no Peskas, Pedro dos Reis, kona-ba Fitosanidade no Kuarentena no Saúde Animál no Kuarentena.

    Projetu Dekretu-Lei ne’e kona-ba Fitosanidade no Kuarentena ninia objetivu prinsipál sira maka atu proteje ai-horis no produtu sira orijen vejetál maihusi peste no moras ne’ebé bele fó ameasa ba rekursu sira ne’e ka ba ekonomia, no ne’ebé bele hetan impaktu negativu ba seguransa ai-han, iha área agríkola ka iha meiu ambiente. Ninia objetivu mós atu fornese enkuadramentu ida ne’ebé klaru, efisiente no fó dalan ba atividade komérsiu no negósiu nian, atu kapasita funsionáriu públiku sira no fasilita atividade setór privadu nian. Projetu Dekretu-Lei ne’e atu estabelese no aliserse jurídiku ba importasaun no esportasaun ba ai-horis sira, produtu ho orijen vejetál no artigu sira-seluk ne’ebé regula ona, estabelese enkuadramentu ida ba vijilánsia doméstika, define prosedimentu hodi hatán ba detesaun peste sira ne’ebé regula ona no define enkuadramentu jerál ba medida fitosanitária sira. Nune’e mós kria enkuadramentu ida ne’ebé permite atu implementa dispozisaun, ho estabelesimentu papel autoridade ne’ebé responsavel, ninia podér no meiu sira ne’ebé uza hodi implementa regra sira ne’e. Enkuadramentu ne’ebé estabelese ona iha Dekretu-Lei ne’e, sei dezenvolve liuhusi regulamentu sira, ne’ebé sei define prosedimentu no detalle tékniku sira-seluk.
    Projetu Dekretu-Lei kona-ba Saúde Animál no Kuarentena, ho objetivu prinsipál sira atu proteje saúde animál no asegura produtu sira ho orijen animál ne’ebé seguru, prevene moras animál nian sira no risku sira iha kuarentena ba saúde públika no ba seguransa alimentár, hodi fornese enkuadramentu loloos ida no efisiente ba atividade sira komérsiu no negósiu nian. Diploma ida-ne’e atu estabelese medida jerál sira saúde animál nia norma espesifika sira iha ámbitu akuikultura na sanidade ba animál akuátiku sira, define funsaun sira ba kestaun sira saúde veterinária públika, regula medikamentu veterináriu sira nian no fornese sistema ida ba identifikasaun na rastreabilidade animál nian sira. Ministériu Agrikultura no Peskas sei responsabiliza hodi asegura ba aplikasaun medida sira iha territóriu nasionál nian, liuhusi regulamentu sira ne’ebé sei define prosedimentu no detalle tékniku sira-seluk.

    ….
    Konsellu Ministrus aprova projetu Dekretu-Lei, ne’ebé aprezenta husi Ministru Prezidénsia Konsellu Ministrus, kona-ba Alterasaun Dahuluk ba Dekretu-Lei n. 1/2017, loron 15 fulan-marsu, ne’ebé kria Imprensa Nasionál Timor-Leste, I.P. (INTL).
    Ho projetu Dekretu-Lei ne’e atu adopta Imprensa Nasionál Timor-Leste hanesan modelu organizasionál adekuada ba realidade no nesesidade mutável sira INTL nian, adopta modelu ida ne’ebé flexível no dinámiku liu.
    Lejizlasaun ida ne’ebé halo foin lalais ne’e, kona-ba organizasaun Administrasaun Indereta Estadu nian, atu hanoin filafali kona-ba modelu organizasionál INTL atuál, atu adekua modelu prátika atuál ida ne’ebé di’ak. Organizasaun Interna Imprensa Nasionál Timor-Leste obedese ba modelu ierárkiku, ne’ebé ninia regra prinsipál sira define ona iha diploma ne’e, maibé ninia konkretizasaun sei hala’o husi membru Governu ba tutela, ne’ebé maka di’ak liu hodi bele adopta modelu organizasionál ho nesesidade reál sira no nafatin mutável husi institutu públiku ida-ne’e.
    Diploma ne’e fó mós atribuisaun balun no atividade foun sira ba INTL, liuliu ho produsaun ba selu branku (karimbu mutin), liuhusi rejime eskluzivu nian, ba uzu ofisiál Administrasaun Direta no Indireta Estadu nian, hodi edita no imprime boletin sira votu nian no dokumentu sira kona-ba identifikasaun no viajen nian no dokumentu seguransa sira seluk, bainhira prevee iha lejizlasaun espesiál.
    ….
    Aprova mós projetu Proposta Lei, ne’ebé aprezenta husi Ministru Administrasaun Estatál, Miguel Pereira de Carvalho, alterasaun datoluk ba Lei nu. 11/2009, loron 7 fulan-outubru, kona-ba Divizaun Administrativa Territóriu.
    Projetu Proposta Lei ne’e ho objetivu ba kriasaun sirkunkriasaun administrasaun inframunisipál foun tolu ka eskalaun daruak, ne’ebé rezultadu hotu-hotu husi prosesu desizaun postu administrativu sira ne’ebé maka daudaun ne’e eziste.

    Alterasaun dahuluk hala’o iha postu administrativu atuál Maubara, iha Munisípiu Likisá, ne’ebé inklui área besik 264 km2, korresponde 48,7% husi territóriu munisípiu no populasaun besik ema rihun 22. Nune’e postu administrativu ne’e fahe ba rua: Maubara ne’ebé hela ho área 132 km2 no populasaun hamutuk 12.194; no Loes hela ho área 132 km2  no populasaun besik ema 9.700.
    Alterasaun daruak hala’o iha postu administrativu atuál Kelikai, iha Munisípiu Baukau, ne’ebé inklui área besik 13,7% husi territóriu munisípiu no populasaun besik 17.471 nune’e, postu administrativu ne’e fahe ba tolu; Kelikai hela ho área 46 km2 no abitante hamutuk 7.096; Kelikai Antiga hela ho área 80 km2 no populasaun besik 5.998; no Matebian ho área 80 km2 ho abitante besik 4.300.

    Konsidera katak prosesu eleisaun Parlamentu Nasionál ne’ebé la’o hela no atu permite ba Governu Atuál no Governu tuirmai planeia no ezekuta medida nesesária sira ba estabelesimentu no tama ba funsionamentu administrasaun foun sira iha postu administrativu no órgaun respetivu sira. Proposta Lei ne’e sei tama iha vigór iha loron 1 fulan-janeiru tinan 2024.
    ….
    Ministru Administrasaun Estatál, Miguel Pereira de Carvalho, aprezenta opsaun rekoñesimentu ba suku foun sira.
    Halo ona aprezentasaun ida kona-ba inisiativa alterasaun ba diploma ministeriál kona-ba rekoñesimentu ba suku no aldeia foun sira, hodi rekoñese suku foun sanulu,  ne’ebé sei tama iha vigór iha loron 1 fulan outubru tinan 2023, ho objetivu atu fasilita komunidade sira hodi asesu ba sentru suku sira, aproxima autoridade lokál ba komunidade sira no promove dezenvolvimentu iha rejiaun sira ne’e.
    ….
    Ikusliu, Ministru Turizmu, Komérsiu no Indústria aprezenta Opsaun polítika-lejizlativa sira kona-ba inisiativa ba kriasaun Fundu Turizmu nian.
    Kriasaun ba Fundu Turizmu ne’e inisiativa ida atu fomenta turizmu iha Timor-Leste, apoia investimentu iha setór no kontribui ba empriendorizmu lokál, kria empregu no hamenus mukit. Prevee katak Fundu ne’e bele jere husi Autoridade Turizmu no halo tuir autonomia Administrativa no finanseira, asegura estabilidade finanseira, sustentabilidade no previzibilidade investimentu turizmu nian sira. Kriasaun ba Fundu ne’e nesesáriu, adekuadu no urjente hodi garante investimentu iha setór turizmu no kria oportunidade ba investimentu iha setór privadu nasionál no internasionál. Vantajen sira inisiativa nian inklui aumentu legalidade, lejitimidade, transparénsia, previzibilidade, kompetitividade, sustentabilidade, dezburokratizasaun no fomenta kultura negósiu no empriendorizmu nian. Remata
    hare tan
  • 09 marsu 2023Governu reafirma kompromisu sira iha Loron Internasionál Feto nian
    Iha Loron Internasionál Feto nian ne’e, Governu Konstitusionál VIII hato’o parabéns ba feto hotu-hotu iha Timor-Leste no afirma filafali kompromisu atu nafatin dezenvolve polítika sira hodi aumenta partisipasaun feto, iha área sira sosiedade nian, ne’ebé inklui polítika, empregu, edukasaun no saúde.
    hare tan
  • 08 marsu 2023Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 8 fulan-marsu tinan 2023
    Aprova ona:

    1 - Aprova ona:

    1 - kriasaun grupu traballu ba reavaliasaun partisipasaun Estadu nian iha projetu TL Cement;

    2 - alterasaun ba Estatutu Karreira Edukadór sira ba Infánsia no ba Profesór Ensinu Báziku no Sekundáriu (Estatutu Karreira Dosente nian);

    3 - Rejime Organizasaun no prátika desportiva arte marsiál sira;

    4 - kriasaun Komisaun Reguladora Arte Marsiál (KRAM), I.P., no aprova ninia Estatutu; no

    5 - kriasaun Komisaun ba elaborasaun relatóriu finál husi Mandatu Governu Konstitusionál da-VIII nian.


    Analiza ona:

    1 - opsaun polítika-lejizlativa ne’ebé sai hanesan baze ba inisiativa kriasaun retribuisaun atividade turístika ida;

    2 - aprezentasaun rua kona-ba preparasaun Relatóriu Mandatu Governu Konstitusionál da-VIII no VNR 2.0; no

    3 - aprezentasaun ida kona-ba jestaun lixu daudaun ne’e nian no futuru jestaun rezíduu sólidu urbanu nian ba Munisípiu Dili.
    hare tan
  • 07 marsu 2023Nota Pezar ba Falesimentu husi Amo Francisco Tavares dos Reis
    Governu Timor-Leste hato’o laran triste ne’ebé kle’an ba falesimentu Padre Francisco Tavares dos Reis nian, iha loron 7 fulan-marsu tinan 2023, ho idade 78, tanba moras ne’ebé nia enfrenta durante tempu naruk.
    hare tan
  • 01 marsu 2023Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 1 fulan-marsu tinan 2023
    Aprova ona:

    1 - alterasaun dahuluk ba rejime infrasaun administrativa kontra ekonomia no seguransa alimentár nian;

    2 - valór subvensaun (subsídiu) ne’ebé Estadu atu fó ba kandidatu sira Prezidénsia Repúblika nian ba kampaña eleitorál; and

    3 - adenda ba kontratu públiku n. ICB/021/MPWTC-2015 – kona-ba empreitada ba reabilitasaun estrada Manatutu-Baukau (Pakote A01-02), kona-ba Projetu Reabilitasaun Estrada Nasionál n. 1.


    Analysed:

    1 - opsaun polítiku-lejizlativa ne’ebé sai hanesan baze ba inisiativa hodi kria Lei Baze ida ba Atividade Turístika no ne’ebé sai hanesan baze ba inisiativa hodi kria Autoridade Turizmu ida ba Timor-Leste;

    2 - inisiativa hodi kria rejime ida ba kontratasaun pesoál atu apoia atividade sira adezaun Timor-Leste nian ba ASEAN; and

    3 - regularizasaun pagamentu sira iha ámbitu kontratu sira ba ezekusaun obra no kontratu ba prestasaun serbisu ho sira ne’ebé iha relasaun direta.
    hare tan
9 10 11 12 13 14 15