Primeiru-Ministru hakotu vizita-serbisu iha Reino Unido, Portugal no Indonésia

Ministru Estadu no Prezidénsia Konsellu Ministru no

  Porta-Vóz Ofisiál Governu Timor-Leste

 Díli, Loron 14 fulan Fevereiru tinan 2014

Primeiru-Ministru hakotu vizita-serbisu iha Reino Unido, Portugal no Indonésia

Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão foin fila hosi vizita-serbisu ida iha Reino Unido, Portugal no Indonésia.

Primeiru-Ministru hamutuk ho Ministru Estadu no Prezidénsia Konsellu Ministru nian, Agio Pereira, Ministra Finansas, Emília Pires no Ministru Petróleu no Rekursu Minerál, Alfredo Pires hahú vizita ba Reino Unido ho sorumutuk ida ho Sir Elihu Lauterpacht, Profesór Lei Internasionál Universidade Cambridge nian. Foin daudaun ne’e, Sir Elihu reprezenta Timor-Leste iha Tribunál Internasionál Justisa nian no nia halo parte iha ekipa importante ida ne’ebé prepara hela arbitrajen kona-ba Tratadu Tasi-Timór ne’ebé sei hala’o tinan ne’e. Halo mós, esklaresimentu adisionál balun ho membru sira ekipa advogadu Timor-Leste sira-seluk iha Londres.

Buat importante ida husi vizita ba Londres ne’e mak abertura ofisiál Embaixada Timor-Leste nian iha Reino Unido. Primeiru-Ministru Xanana Gusmão no Embaixadór Joaquim Fonseca mak hala’o resepsaun iha loron 3 fulan-Fevereiru, iha instalasaun Embaixada nian, iha 4 Cavendish Square, Londres. Marka prezensa mós iha ne’ebá, Embaixadór, Altu Komisáriu, belun Timor-Leste nian no membru komunidade timoroan iha Reino Unido nian lubuk ida. Embaixada sei promove interese Timor-Leste nian iha Reino Unido, fasilita turizmu no investimentu no atu serve sidadaun timoroan rihun-ba-rihun ne’ebé hela no serbisu daudaun iha Reino Unido.

Iha Reino Unido mós, Primeiru-Ministru aproveita biban ne’e hodi hasoru malu ho líder emprezariál nasaun balu durante han-meiudia ida ne’ebé hala’o iha Asia House. Partisipante sira hatudu sira-nia interese atu rona situasaun atuál ida kona-ba Estadu nasaun nian no oinsá buka dalan ba investimentu no inisiativa emprezariál iha Timor-Leste.

Iha nia loron dahikus iha Londres, Primeiru-Ministru hamutuk ho ministru sira ne’ebé akompaña nia, halo vizita ba deputadu sira iha Câmara dos Comuns, iha Westminster. Deputada Ann Clywd konvida delegasaun ne’e hodi hato’o ba Membru Parlamentu no Altu Funsionáriu Governu nian kona-ba situasaun atuál progresu Timor-Leste nian no buka posibilidade ba apoiu no kooperasaun.

Primeiru-Ministru halo viajen ba Portugal iha loron 4 fulan-Fevereiru, hamutuk ho ninia delegasaun ne’ebé inklui Ministru Justisa, Dionísio Babo Soares, Sekretáriu Estadu Defeza, Júlio Tomás Pinto no Juíza Konselleira Tribunál Rekursu no Vise-Prezidente Konsellu Superiór Majistratura Judisiál Meritísima Juíza Natércia Gusmão.

Vizita ne’e hahú ho sorumutuk ida ho Ministru Administrasaun Interna Portugal, Miguel Macedo, ne’ebé iha sorumutu ne’e, sira hakotu kedan kona-ba Memorandu kooperasaun entre Servisu Migrasaun RDTL no Servisu Estranjeiru no Fronteira Portugal nian. Ikusmai, iha loron 7 fulan-Fevereiru, Memorandu ne’e hetan asinatura, no sei promove dezenvolvimentu kooperasaun iha nivel operasionál no tékniku iha matéria jestaun migrasaun no kontrolu fronteira nian.

Primeiru-Ministru Portugal, Pedro Passos Coelho, ho laran-luak simu ninia omólogu iha São Bento. Durante sorumutuk belun nian ne’e, sira diskute kona-ba kreximentu Nasaun, Timor-Leste nian, iha kontestu ida internasionál no relasaun bilaterál nian. Hafoin hala’o tiha  konferénsia imprensa, Primeiru-Ministru Passos Coelho tenik tan apoiu Portugal nian ba Timor-Leste iha área kooperasaun oioin no koa’lia liu kona-ba papél Timor-Leste nian nu’udar Prezidente Komunidade País Lian Portugés (CPLP sigla iha lian portugés) no, iha biban ne’e, nia hateten katak nia simu ona konvite husi Primeiru-Ministru Xanana Gusmão atubele partisipa iha Simeira Xefe Estadu no Governu sira CPLP nian, ne’ebé sei hala’o iha fulan-Jullu, iha Dili.

Kompromisu sira seluk maka, sorumutu bilaterál ida ho Ministru Defeza Nasionál Portugal nian, José Pedro Aguiar-Branco. Primeiru-Ministru Xanana Gusmão ne’ebé asume mós kargu nu’udar Ministru Defeza no Seguransa, hamutuk ho Ministru Aguiar-Branco, asina “Programa-Kuadru Kooperasaun Tékniku-Militár Luso-Timorensen ba tinan 2014-2016”. Akordu ne’e ko’aliu liliu kona-ba aspetu sira hanesan formasaun, lian no dezenvolvimentu komponente navál Timor-Leste nian. Sorumutu bilaterál tuirmai hala’o ho Ministra Justisa Portugal nian, Paula Teixeira da Cruz, no iha biban ne’e, Ministru Justisa Timor-Leste, Dionísio Babo Soares, asina Protokolu Jerál Kooperasaun ida kona-ba Justisa nian ho ninia omóloga.

Haree katak Timor-Leste sei asume Prezidénsia rotativa CPLP nian iha tinan ida ne’e, hanesan prioridade ida husi viajen ne’e maka hala’o vizita ba sede CPLP nian no partisipa iha sorumtuk Komité Konsertasaun Permanente Estraordinária, ne’ebé marka mós prezensa Sekretáriu Ezekutivu CPLP, Embaixadór Murade Isaac Murargy no Embaixadór Estadu-membru sira-seluk. Sorumutuk ne’e hotu tiha, tuir kedas lansamentu livru “Xanana Gusmão no tinan 10 dahuluk konstrusaun Estadu Timor  nian”, ne’ebé Don Ximenes Belo no Rui Marques mak aprezenta.

Iha loron dahikus viajen nian ba Portugal, Primeiru-Ministru simu husi Prezidente Repúblika Portugés, Cavaco Silva, no nia mós simu doutoramentu Honoris Causa, husi Institutu Siénsia Sosiál no Polítika Universidade Lisboa nian. Liuhusi atribuisaun doutoramentu ida ne’e, Universidade rekoñese papél importante Xanana Gusmão nian, iha prosesu independénsia, konsolidasaun no dezenvolvimentu Estadu Timor-Leste nian. Doutoramentu ne’e abranje área relevante sira iha Siénsia Polítika, Estratéjia, Administrasaun Públika no Relasaun Internasionál sira.

Primeiru-Ministru fila hikas mai Dili iha loron 11 fulan-Fevereiru, no sei halo mós liuhusi Indonésia atuhodi hala’o sorumutuk balun tan.

Portavós Governu Konstitusionál V, Ministru Estadu Ágio Pereira, hateten katak “viajen ida ne’e, iha programa ida ne’ebé mak ezijente tebetebes ba Primeiru-Ministru, fó folin duni ba promosaun interese sira Timor-Leste nian, hodi hametin lasu bilaterál no harii relasaun interpesoál hirak ne’ebé mak importante”.

Atu haree fotos kona-ba vizita-serbisu ne’e, klik ne’e.

url: https://timor-leste.gov.tl?lang=tp&p=9715