Primeiru-Ministru no Delegasaun hakotu Vizita Estadu ba Sudaun Súl
Ministru Estadu no Prezidénsia Konsellu Ministru no
Porta-Vóz Ofisiál Governu Timor-Leste
Díli, Loron 10 fulan, Desembru tinan 2013
Primeiru-Ministru no Delegasaun hakotu Vizita Estadu ba Sudaun Súl
Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão no ninia Delegasaun, ne’ebé inklui mós Ministra Finansa, Emília Pires, hakotu ona ajenda sorumutu no aprezentasaun nian naruk boot ida iha Repúblika Sudaun Súl.
Ida-ne’e sai hanesan vizita daruak Primeiru-Ministru nian ba nasaun foun liu iha mundu ne’e, ne’ebé ninia kapitál maka, Juba, sai ona hanesan uma-na’in ba Retiru Ministeriál g7+ nian iha fulan Outubru tinan 2011. Sudaun Súl nu’udar membru g7+ nian, grupu nasaun hamutuk 18 ne’ebé daudaun ne’e prezide husi Timor-Leste.
Durante vizita ne’e, Primeiru-Ministru no Ministra Finansa hala’o sorumutu ho Prezidente, Salva Kiir no membru Governu Sudaun Súl nian sira.
Iha Konferénsia imprensa, hafoin sorumutu naruk ida ho Primeiru-Ministru Xanana Gusmão, Prezidente Sudaun Súl, Salava Kiir, hato’o ninia sentidu agradesimentu nian ba tulun husi Governu no Povu Timor-Leste. Bainhira jornalista lokál sira husu kona-ba relasaun entre nasaun rua, Prezidente esplika katak “Sudaun Súl nia idade foin mak tinan rua no Timor-Leste iha ona tinan senulu resin ida. No nu’udar maun boot ida ne’ebé tulun nia alin ne’ebé ki’ik liu”.
Sorumutu ho governamentál ne’e koa’lia liu-bá buat barak ne’ebé hanesan entre Sudaun Súl no Timor-Leste. Nasaun rua ne’e hetan ukun-an hafoin luta ida ne’ebé naruk ba libertasaun, nasaun rua ne’e iha mina-rai, sira na’in rua hotu hasoru dezafiu atu hodi harii pás no hakbiit instituisaun estatál sira ba prestasuan servisu ida ne’ebé efetivu.
Ministra Emília Pires mantein sorumutu ho Ministro Finansa Sudaun Súl, Aggrey Tisa Sabuni no Ministru Petróleu, Atividade Mineira no Indústria, Stephen Dhieu. Ministru Petróleu hato’o mós ninia hakarak atu haruka nia delegasaun ida ba Timor-Leste atu hakle’an sira nia koñesimentu kona-ba Autoridade Nasionál Petróleu (ANP), Kompañia Nasionál Petróleu no mós jestaun no administrasaun Fundu Mina-rai Timor-Leste.
Iha loron Kuarta, loron 4 fulan Dezembru, Primeiru-Ministru no Ministra Finansa halo viájen ho elikópteru hamutuk ho ofisiál sira Governu nian, inklui Vise-Ministru Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun Internasionál, Peter Gbando, ba knua remota Malou, iha Kondadu Bor, Estadu Jonglei nian. Aldeia ne’e simu nia bainaka espesiál sira ho oho karau vaka ida, dansa, halo diskursu no halo demostrasaun luta livre ida. Buat ida ne’ebé halo komunidade sira laran haksolok tebes bainhira Ministra Finansa fila-fali ba knua ne’e hafoin ninia visita, iha tinan kotuk, no sira hetan onra-boot tebes ho prezensa “Xefe Boot” Timor-Leste nian”.
Governu Timor-Leste kontribui osan ba harii eskola primária mista ida iha knua ne’e, no, iha loron ne’e, halo mós kolokasaun fatuk dahuluk nian. Dada-lia Primeiru-Ministru nian ho povu knua Malou nian ne’ebé komovente tebes, hodi hako’ak malu ho eis-kombatente libertasaun nian sira no hamutuk ho labarik sira, hatudu sinál agradesimentu nian ida ne’ebé boot no kle’an tebes ba povu Timor-Leste ba ninia amizade, solidariedade no apoiu.
Iha loron ikus vizita ofisiál ne’e nian, Primeiru-Ministru halo diskursu ida iha Konferénsia Investimentu Sudaun Súl nian, hodi insentiva investidór sira bele haree poténsia nasaun nian no aproveita vantajen sira hodi sai hanesan investidór ba-dahuluk nian. Nia ko’alia, mós, kona-ba esperiénsia balu Timor-Leste nian iha negósiu internasionál sira no fó hanoin ba Governu atu matan-moris nafatin hodi bele garante katak esplorasaun komersiál ne’e justu no loos tuir étika.
Estudante sira Universidade Juba nian atus ba atus asiste palestra Primeiru-Ministru nian ne’ebé hala’o tuir mai iha loron ne’e, ho títulu “Fahe Ezperiénsia ba Malu”. Ema sira ne’ebé tuir palestra ne’e iha tebes interesse atu rona kona-ba Timor-Leste, no sira halo pergunta barak ne’ebé tempu mak la to’o atu bele hatán ba pergunta sira hotu.
Primeiru-Ministru, ne’ebé mós Ministru Defeza no Seguransa Timor-Leste nian, hakotu ninia kompromisu ikus ho Ministru Defeza no Asuntu Veteranu sira, Sudão Sul nian, Kuol Manyang. Ministru na’in rua halo vizita hamutuk ba sede militár Ezérsitu Libertasaun Povu Sudão (ELPS) nian, ne’ebé, Primeiru-Ministru Xanana Gusmão ko’alia ba veteranu sira kona-ba dalan ne’ebé di’ak liu atu fó onra ba sira nia luta ba libertasaun, hodi fó neon moris ba sira atu halo servisu no hatudu nafatin lideransa iha konstrusaun nasaun nian.
Bele haree foto kona-ba Vizita Estadu ne’e, favor hanehan iha ne’e.
