Ministériu Saúde, liu hosi Diresaun Nasionál Saúde Públiku no Diresaun Servisu kontrolo ba Moras Kronika la kontajioza, hamutuk ho Organizasaun Mundiál ba Saúde (OMS), organiza workshop iha Instituitu Nasionál Saúde, loron 19 no 20 fulan Setembru, atu finaliza estratéjia nasionál prevensaun no kontrola moras kronika la kontajioza.
Tuir reprezentante OMS, Jorge Mário Luna informa, moras kontajioza katak iha Sudeste Asia, hanesan moras médika ida, ne’ebé la da’et ba ema seluk. Maibé nia hatutan, moras ida-ne’e famouzu tébes, tanba tuir estimasaun kuaze ema milliaun 7 mak mate kada tinan, entre sira-ne’e maioria sira-ne’e ho tinan produtivu.
Moras haat ne’ebé tama kategoria prevensaun no kontrolo moras krónika la kontajioza hanesan, diabetes, kankru, kardiovascular no moras respiratoriu kronika. Moras sira-ne’e mos tanba kauza husi fuma tabaco, dieta ne’ebé la tuir orientasaun saúde, atitude fiziku liu fali forza no uza alkohol.
Iha tinan 2008, OMS lansa tiha ona ba planu asaun ba Prevensaun Kontrolu ba Moras la kontajioza, atu responde no reduz risku ba moras la kontajioza.
Diretór Jerál Ministériu Saúde, José dos Reis Magno, informa, Timor-Leste agora dadaun iha numeru aas tébes ba moras barak, inklui moras kontajiojas hanesan TBC, malaria no dengue.
Iha Timor-Leste, fatór ne’ebé risku ba moras la kontajioza (moras kroniku), previlensia liu fuma sigaru, tuir demografia husi survei saúde 2003-2009 fokus ba previlensia fuma segaru, entre adultu ho tinan 15-19 iha realidade indika previlensia aa hosi fuma sigaru.
Atu hapara no hatun previlensia numéru ema mate, tanba moras la kontajioza (moras kroniku), Ministériu Saúde kolabora ho ajensia internasionál no parseiru sira, halibur ideia no haree fila-fali situasaun saúde moras la kontajioza (moras kroniku) no impaktu problema sosiu-ekonomika iha Timor-Leste, hatur estratejia multi setorál hodi prevensaun no kontrola moras la kontajioza (moras kronika) no reforsa preparasaun planu asaun nasionál ba prevensaun no kontrola ba moras la kontajioza (moras kroniku).