Ministru Estadu no Prezidénsia Konsellu Ministru no

Porta-Vóz Ofisiál Governu Timor-Leste

 

Díli, Loron 16 Fulan Agostu Tinan 2013

Aniversáriu Dahuluk Governu Konstitusionál da-V

Loron 8 fulan Agostu nu’udar aniversáriu dahuluk Governu Konstitusionál da-V Timor-Leste nian.

Iha loron 7 fulan Jullu tinan 2012, povu timor-oan, liuhosi eleisaun ne’ebé livre no demokrátika, apoia partidu tolu hodi ukun nasaun ne’e ba períodu tinan 2012-2017. Liu fulan ida ona, iha salaun Nobre Lahane, iha Rezidénsia Ofisiál Prezidente nian, membru sira husi Governu Konstitusionál da-V nian halibur hamutuk hodi simu pose husi Prezidente Repúblika, Taur Matan Ruak.

Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão, deklara katak, mandatu tinan lima Governu nian hanesan mandatu asaun nian ida, tanba ne’e, Konsellu Ministru hala’o sorumutu iha loron tuir mai ne’ebé hahú hanesan tinan ida ne’ebé ativu tebes.

Programa tinan lima nian husi Governu Konstitusionál da-V, ne’ebé kompletu ho Planu Estratéjiku ba Dezenvolvimentu Timor-Leste nian, aprezenta ona ba Parlamentu Nasionál iha loron 12 fulan Setembru tinan 2012. Ministériu ida-idak prepara ona nia Planu Asaun Nasionál, tuir Programa tinan lima nian, ba Orsamentu Jerál Estadu nian (OJE). Aprezenta no aprova ona mós orsamentu ratifikativu ida hodi haree ba estrutura foun Governu nian.

Tuir mai, Governu konsentra an liubá planeamentu detalladu OJE nian ba tinan 2013, ne’ebé mak Konsellu Ministru aprova ona nia versaun finál iha loron 20 fulan Novembru tinan 2012 no iha parte seluk Parlamentu Nasionál aprova ona ho unanimidade Orsamentu ne’e iha loron 18 fulan Fevereiru tinan 2013.

Iha fulan sanulu-resin-rua ba dahuluk Governu Konstitusionál da-V nian, Konsellu Ministru aprova ona Lei Orgánika Governu Konstitusionál da-V, Programa Governu nian ba tinan lima oin mai, Dekretu-Lei 14, Proposta-Lei 6, Rezolusaun Governu 17, Proposta Rezolusaun sira 2, nune’emós nomeasaun ba membru sira Komisaun Nasionál Eleisaun nian na’in 3 no membru ba Konsellu Superiór Majistratura nian. Liu 15 ho hirak seluk analiza ona hosi Konsellu Ministru, ho rezultadu sira ne’ebé mak sei pendente hela.

Supervizaun kona-ba komemorasaun nasionál sira mak hanesan Aniversáriu Proklamasaun Independénsia ba dala-38 no Selebrasaun Nasionál sira   loron 25 no loron 30 fulan Novembru 2012 nian, halo análize no fó resposta ba relatóriu sira ne’ebé mak aprezenta tiha ona, ne’ebe inklui área Edukasaun, Dezastre Narurál sira, Zona Espesiál Ekonimia Sosiál Merkadu Oe-Kusse Ambenu nian, nune’e mós Mekanizmu Koordenasaun nian sira atu hodi halo ezekusaun ba Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu no Orsamentu mak sai hanesan aktividade seluk ne’ebé hala’o tiha ona hosi Konsellu Ministru.

Durante tinan ida, Konsellu Ministru konsidera tiha, mós, aprezentasaun liu 50 resin hosi ministériu no instituisaun sira oioin estatál sira. Aprezentasaun hirak ne’ebé, mensiona balu ona balu de’it, hahú husi kedas Planu Direktór Sanementu no Drenajem Díli nian, liu hosi aktualizasaun sira kona-ba projektu importante mak hanesan reabilitasaun estrada, hosi proposta téknika nian sira atuhodi hadi’a sistema sira Governu nian to’o ba iha kestaun internasionál sira, hanesan adezaun Timor-Leste nian ba ASEAN.

Atu assinala aniversáriu ne’e, membru Governu sira hala’o tiha retiru ida durante loron tolu hodi debate kona-ba planu ba futuru, atu hadi’a koordenasaun interministeriál no atu haree maneira sira ne’ebé di’ak atu hodi vense tiha obstákulu sira.

Ministru Estadu no Prezidénsia Konsellu Ministru, Agio Pereira, konsidera katak “iha nafatin sasan barak liu ne’ebé mak atu halo, aniversáriu ba dahuluk fó biban mai ita atu reflekte kona-ba ita nia lala’ok to’o mai iha loron ohin. Konsellu Ministru Governu Konstitusionál da-V, ho motivasaun hosi apelu ba aksaun husi Primeiru-Ministru, hahú ninia mandatu ho entuziasmu no kontinua ho ritmu ida ne’ebé a’as no servisu ida ne’ebé mak todan tebes. Ita kontuinua fó empeñu iha kompromisu hodi kaer Governu ida ne’e, hanesan ita nia Primeiru-Ministru afirma oan: “apoia no promove dezenvolvimentu Timor-Leste nian, hodi haka’as an tebes atu hodi hadi’a kondisaun moris ita nia povu nian”.