Konferénsia Internasionál kona-ba Ajenda Dezenvolvimentu Pós-2015 nian iha Díli
Ministru Estadu no Prezidénsia Konsellu Ministru no
Porta-Vóz Ofisiál Governu Timor-Leste
Díli, Loron 25 Fulan Fevereiru Tinan 2013
Konferénsia Internasionál kona-ba Ajenda Dezenvolvimentu Pós-2015 nian iha Díli
Iha loron hirak mai ne’e, ema na’in atus rua resin sei mai iha Timor-Leste atu diskuti kona-ba Ajenda Mundiál Dezenvolvimentu ba períodu pós-2015 nian. Reprezentante sira ne’e mai husi nasaun 45 (haatnulu resin lima) husi mundu tomak, inklui Prezidente Repúblika Kiribati, Anote Tong, Primeiru-Ministru Illa Salomaun nian no Prezidente Grupu 77, Gordon Darcy Lilo, Ministru Negósiu Estranjeiru Illa Fiji nian, Ratu Inoke Kubuabola, no ministru sira seluktán hosi governu nasaun oin-oin nian. Estudante no matenek na’in sira kona-ba dezenvolvimentu, sei marka mós sira ninia prezensa hodi kontribui ba debate importante ida ne’e.
Prezidente Indonézia, Prezidente Libéria, Primeiru-Ministru Reinu Unidu nian, sei haruka sira ninia reprezentante espesiál atu partisipa iha konferénsia ne’e atu hato’o konkluzaun sira ba na’i ulun boot tolu ne’ebé mak prezide iha Painél ne’e, atu hodi hato’o fali rezultadu konferénsia nian ba Sekretáriu Jerál Organizasaun Nasoens Unidas, Ban Ki-moon. Bainhira hala’o abertura ba sesaun Konferénsia sei fó sai mensajen husi vídeo, hosi Sekretáriu Jerál Nasoens Unidas, ne’ebé diriji ba delegadu sira Konferénsia nian.
Ita iha relasaun espesiál belun nian ho bainaka barakbarak sira ne’e, ne’ebé mai iha ita nia nasaun, tanba sira ne’e mai husi ita nia família g7+ nian. Bainaka sira seluk, mós mesak ita nia belun, tanba sira ne’e mós mai husi ita nia paíz viziñu sira husi illa sira Pasífiku nian, tanba sira ne’e iha buat barak mak hanesan ho ita.
Partisipasaun maka’as husi reprezentante barak sosiedade timoroan sira nian, reprezentante husi Governu, Parlamentu, sosiedade sivil, Igreja, komunidade estudante no setór privadu nian sira, sei hatudu katak, husi parte hotu-hotu hamutuk iha hanoin ida de’it ba iha eventu boot ida ne’ebé sei hala’o iha Sentru Konvensaun Díli nian.
Iha semana ida ne’e nia laran, sei hala’o sorumutu boot tolu. Iha tersa-feira, loron 26 fulan Fevereiru, delegadu sira husi país sira illa Pasífiku nian iha sira ninia sorumutu rasik kona-ba Dezenvolvimentu Pós-2015 nian. Iha kalan ida ne’e duni, Konferénsia Internasionál Dili nian, ho ninia títulu Dezenvolvimentu ba hotu-hotu. Hakotu konflitu, harii Estadu sira no halakon kiak, sei hahú ho han kalan ida iha Palásiu Prezidensiál ne’ebé oferese husi Prezidente Repúblika Demokrátika Timor-Leste nian, Taur Matan Ruak. Iha loron ida no balun tuir mai, sei prenxe de’it ho sorumutu no aprezentasaun sira iha Sentru Konvensaun Dili nian, atu diskuti kona-ba Ajenda Dezenvolvimentu ba períodu pós-2015 nian.
Iha kinta-feira, loron 28 fulan Fevereiru, iha oras tuku sanulu resinrua minutu tolunulu, sei taka ona sesaun ne’e hodi fó sai kona-ba Konsensu Dili nian, hosi Primeiru-Ministu Illa Salomaun sira nian, Gordon Darcy Lilo.
Konferénsia sei taka husi Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão, tuir kedas konferénsia imprensa ida ho Ministra Finansa, Emília Pires, no Sekretária Ezekutiva Komisaun Ekonómika no Sosiál ba Ázia no Pasífiku, Nasoens Unidas nian (ESKAP), Noeleen Heyzer.
Iha loron 1 no 2 fulan Marsu nian, membru sira husi g7+ sei halibur malu atu haree filafali kestaun téknika sira, reforsa tan planu sira husi grupu ba 2013 no atu dezenvolve planu asaun sira ba tempu oin mai.
Portavós Governu Konstitusionál V, Ágio Pereira, fó hatenetán katak “Timor-Leste hetan ksolok boot atu simu konferénsia ida ne’e ba apoiu di’ak tebes ne’ebé Institutu Polítika Públika Pasífiku (Pacific Institute of Public Policy), Komisaun Ekonómika no Sosiál Nasoens Unidas nian ba Ázia no Pasífiku (UNESCAP), husi Ausaid no g7+ nian. Iha konferénsia ida ne’e ami hamutuk nafatin ho ami nia família g7+ no ami nia viziñu sira husi Pasífiku, hodi servisu hamutuk atubele garante katak dezafiu no ami nia nasaun sira nia pontu fraku sira sai hanesan objetu atu bele hetan tratamentu iha Ajenda Dezenvolvimentu Pós-2015 nian. Iha biban ne’e mós, bainhira ami simu bainaka sira barak iha Timor-Leste, ami dezenvolve servisu ne’ebé tulun ami atu hasa’e tan ami nia kapasidade hodi bele hetan fatin iha AZEAN. Ba bainaka sira tomak Timor-Leste nian, ho amizade ida ne’ebé boot no kle’an tebes, ami hato’o ami nia benvindu!”
