Programa Governu Konstitusionál V ne’ebé Parlamentu Nasionál endosa

Ministru Estadu no Prezidénsia Konsellu Ministru no

Porta-Vóz Ofisiál Governu Timor-Leste

Díli, Loron 14 Fulan Setembru Tinan 2012

Programa Governu Konstitusionál V ne’ebé Parlamentu Nasionál endosa

Hafoin debate durante loron tolu nia laran, Parlamentu Nasionál endosa Programa Governu Konstitusionál V nian.

Artigu 108 Konstituisaun Timor-Leste nian ejize Governu foun idaidak atu aprezenta ninia programa ba Parlamentu Nasionál, atu bele hetan apresiasaun, loron tolunulu hafoin Primeiru-Ministru no Membru Governu nian sira seluk simu pose. Prosesu ida ne’e hahú iha loron Kuarta bainhira Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão, iha nia diskuru ida, aprezenta programa Governu nian ba tinan lima ba membru Parlamentu Nasionál nian sira. Xanana Gusmão hahú ninia diskursu ho fahe ninia esperansa kona-ba “kbiit atu halo dikálogu ida nakloke ho reprezentante Povu nian hotu-hotu, iha Parlamentu Nasionál ida ne’e” no konvida atu halo “reflesaun ida ne’ebé kuidadu no partillada”.

Primeiru-Ministru esplika katak kompromisu importante liuhotu Governu Konstitusionál V nian mak “loke dalan ba dezenvolvimentu Timor-Leste nian” no “halo servisu maka’as atu hadi’a ita ninia povu nia kondisaun moris nian”.

Programa tinan lima nian ne’e la sees husi Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu nian ba tinan 2011-2030, ho vizaun koletiva povu Timor-Leste nian, atu bele moris nu’udar povu ida ne’ebé “isin di’ak, matenek, moris iha seguransa nia laran no bele fó han ba  an rasik no iha asesu ba justisa no ba beins no servisu esensiál hotu-hotu”. Primeiru-Ministru Xanana Gusmão trasa Programa ne’e iha área boot tolu, no hahú idaidak ho prinsípiu ida:

“Dezenvolvimentu  Kapitál sosiál nian buka oinsá tau ema umana iha kualkér interese nia leten”.

Hadi’a kualidade no asesu ba saúde, edukasaun, formasaun profisionál, justisa sosiál no kultura iha hotu programa ne’e nia laran. Primeiru-Ministru fó detalle planu ba área hirak ne’e iha programa ne’e nia laran.

“Dezenvolvimentu infraetsrutura mak motór dezenvolvimentu nasionál nian”.

Iha área ida ne’e, Programa ne’e inklui detalle kona-ba investimentu boboot sira ne’ebé sei halo atu renova, harii fila-fali no hadi’a no harii infraestrutura xave sira atu bele fó asesu ba saude, eskola, merkadu, indústria no empreza sira.

“Dezenvolvimentu ekonómiku no kriasaun servisu kondúz oportunidade ba realizasaun potensialidade sira ne’ebé timoroan sira iha”.
Primeiru-Ministru ko’alia kona-ba planu espesífiku ba tinan lima oin mai atu bele harii ekonomia ida ne’ebé moderna no diversifikada, ho baze iha agrikultura, turizmu no indústria mina-rai nian, ho setór privadu ida ne’ebé moris dadaun no kriasaun oportunidade ba timoroan hotu-hotu.

“Konsolidasaun kuadru intitusionál mak kondisaun ne’ebé tenke kaer metin atu sustenta ita nia aspirasaun sira kona-ba dezenvolvimentu”.

Iha aprezentasaun parte dahaat nian ne’e, Primeiru-Ministru hatudu lolós planu sira Governu Konstitusionál V nian atu promove Governasaun di’ak no dezenvolve setór públiku ida ne’ebé profisionál, respeitavel, responsavel no efisiente.

Primeiru-Ministru hakotu ninia aprezentasaun hodi realsa katak Programa ne’e “sei implementa husi ekipa governamentál ida ne’ebé hakarak halo buat barak no di’ak liután ba nasaun, ho hanoin ida katak interese públiku nian, interese povu timor nian, iha kualkér interese individuál nia leten”.

Iha loron tolu nia laran, Parlamentu Nasionál konsidera, analiza no debate kona-ba aspetu oioin husi Programa ne’e no iha loron sesta, loron 14 fulan Setembru, debate ne’e to’o nia rohan sein iha mosaun sensura nian kontra Programa tinan lima nian ne’e.

Portavós Governu Konstitusionál V nian, Ministru Ágio Pereira, refere katak “diálogu iha loron hirak ikus util no konstrutivu, no reflete pontudevista oioin maibé iha tempu hanesan hatudu mós unidade ne’ebé forte husi membru hotu-hotu ho hanoin atu bele fó prioridade ba interese povu timor nian. Tanba ne’e ha’u agradese ba membru Parlamentu nian ba sujestaun hirak ne’ebé sira fó”. Ministru Ágio Pereira konklui katak: “Governu Konstitusionál V determinadu, atu halo knaar ba Nasaun, hasoru ho entuziazmu, empeñu no determinasaun, dezafiu implementasaun nian ne’ebé sei mosu mai”.

Atu lee Primeiru-Ministru nia diskursu kompletu bele hanehan iha ne'e.

Atu lee Programa Governu Konstitusionál V nian bele hanehan iha ne'e.

   Ba leten