ME ko’alia kona-ba administrasaun no jestaun eskolár
Ministériu Edukasaun hala’o sorumutu iha loron 3 no loron 4 fulan Outubru, iha Sentru Konvensaun Dili, ho diretór no responsável ba administrasun no jestaun Estabelesimentu Integradu Ensinu Báziku nian.
Intensaun husi kolókiu durante loron rua ne’e ko’alia kona-ba papél jestaun di’ak, papél ne’ebé mak kompete ba diretór no ajuntu diretór sira ne’ebé lidera kna’ar ne’e.
João Câncio de Freitas, Ministru Edukasaun ko’alia kona-ba administrasaun eskolár hanesan filozofía no polítika ida ne’ebé orienta tuir prioridade ne’ebé estabelese ona ba edukasaun nune’emós kontestualizasaun problema edukasionál nian iha realidade.
Objetivu husi administrasaun eskolár mak atu eduka labarik sira, foin sa’e no adultu sira no la’ós envolve de’it sira maibé mós inan-aman, mestre, funsionáriu, komunidade no interese nasionál sira. Atu nue’e iha administrasaun di’ak ida mak presiza iha planu, organizasaun, ezekusaun no avaliasaun.
Estabelesimentu Ensinu Báziku mak unidade sosiál, organizmu dinámiku no karakteriza ho relasaun sira entre elementu sira ne’ebé mak interfere direta ka indireta. No iha ne’e mak koa’lia kona-ba jestaun eskolár. Ministériu Edukasaun hahú ko’alia ho tipu jestaun rua mak:demokrátika no partisipativa.
Daudaun ne’e iha demokratizasaun ida ba jestaun eskolár, ne’ebé estabelese tiha ona ho Rejime Jurídiku ba Administrasaun no Jestaun sistema Ensinu Báziku nian maske sei hala’o hela administrasaun autocrata ida, ne’ebé sentralizada, ne’ebé diretór sira de’it mak iha kompeténsia halo desizaun sira.
“Iha jestaun demokrátika, edukasaun ne’e servisu ida ema hotu-hotu nian: família, sosiedade no Governu. Tan ne’e mak presiza envolvimentu hosi ema hotu-hotu no ema hotu tenke hatene katak envolvimentu ne’e hanesan prosesu koletivu ida, dinámiku no ezije asaun sira konkreta. Presiza atu hala’o loroloron jestaun demokrátika iha eskola sira, tama iha moris loroloron nian no sai importante tebes ba vida eskolár nu’udar hala’o tiha ona hanesan prezensa profesór no alunu sira nian,” dehan João Câncio Freitas.
“Sei koa’lia nafatin kona-ba jestaun demokrátika, ema hotu-hotu ne’ebé mak iha relasaun ho eskola tenke iha reprezentante no deside kona-ba aspetu administrativu, finanseiru no pedagójiku no ida ne’e akontese bainhira sosiedade integra ona iha eskola.
Bainhira koa’lia jestaun partisipativa, ida ne’e ko’alia kedas kona-ba papél diretór nian. “Papél diretór nian importante tebes karik nia fiar katak laiha administrasaun satisfatóriu sein partisipasaun hotu nian no laiha partisipasaun ne’ebé di’ak tebes hosi ema hotu sein papél koordenadór nian. Atu iha duni partisipasaun ne’e presiza atu jestór iha konsiénsia katak tenke dalaruma obriga ema halo tuir, aseita tanba sá mak prosesu partisipativu ne’e bele halo kleur, halakon tiha tauk katak ema seluk hakat liu tiha ona no tauk lakon previléjiu balun, hatene katak bele hasoru malu ho hanoin sira ne’ebé oioin no la kona malu ho ninian no iha hanoin atu nia mesak mak bele foti desizaun sira”, hateten Ministru Edukasaun.
Tuir nia rasik, kualkér modelu jestaun ne’ebé mak ko’alia tiha, no modelu lideransa ne’ebé la fó sai, sai nu’udar dezafiu boot ida no presiza tempu naruk ba orientasaun no formasaun.
