Sekretáriu Estadu Konsellu Ministru no
Porta-vós Ofisiál Governu Timor-Leste nian
Díli, Loron 6 fulan Jullu 2011
Lansamentu Planu Estratéjiku ba Dezenvolvimentu iha Sorumutu iha Timor-Leste ho Parseiru Dezenvolvimentu sira loke oportunidade kona-ba parseria sira ne’ebé di’ak liu iha nível mundiál.
Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu ba Timor-Leste 2011 to’o 2030 sei halo lansamentu iha loron 12 fulan Jullu, loron dahuluk Sorumutu iha Timor-Leste ho Parseiru Dezenvolvimentu (RTLPD), iha Sentru Konvensaun Díli. Planu ne’ebé estabelese rumu dezenvolvimentu Timor-Leste ba tinan 20 oin mai, rezulta husi peskiza, estudu, reflexaun no konsulta ne’ebé abranje husi parte Governu Timor-Leste nian, husi interveniente sira iha rai ne’e no husi Povu.
Iha 2010 S.Exa.Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão la’o hadulas país ne’e, hodi halo rasik vizita ida-ida ba sub-distritu 65 iha Timor-Leste nia laran ho objetivu atu diskuti kona-ba oportunidade no dezafiu sira ne’ebé mak nasaun ne’e hetan, hodi hala’o sorumutu nakloke atu hodi halo konsulta inkluziva husi sidadaun Timor-Leste. Hosi hahú kedas konsidera PED ne’e importante tebe-tebes nu’udar planu ida ba timor oan sira no ba povu timor oan; planu ida ne’ebé “pertense ba país ne’e” no nia implementasaun atu “lidera husi país ne’e”.
Dezenvolvimentu ne’ebé país ne’e simu responsabilidade hetan ona apoiu husi akordu prinsipál sira kona-ba parseria sira dezenvolvimentu nian, inklui Deklarasaun París 2005), Ajenda Aksaun Akra (2008), Deklarasaun Díli (2010) no, foin lalais ne’e, Roteiru Monróvia (2011) nian. Nu’udar prezidente ba g7+ no mós Prezide hamutuk ba Diálogu Internasionál kona-ba Konstrusaun Paz no Konstrusaun Estadu, Timor-Leste hetan ona papél ida lideransan nian iha defeza ba parseria sira dezenvolvimentu nian ne’ebé mak efikás liu. G7+ reprezenta daudauk ne’e país 17 no ema besik millaun 350 mak namkari iha mundu rai klaran, hodi buka atu asegura solidariedade no apoiu ba sira hotu ne’ebé mak buka parseria ne’ebé di’ak tebes iha momentu ne’ebé mak sira nia país hatete “Adeus Konflitu, Benvindu Dezenvolvimentu”.”
Sorumutu Timor Leste ho Parseiru Dezenvolvimentu ne’ebé mak hakbesik an oferese oportunidade ida ba Timor-Leste no ba parseiru dezenvolvimentu sira hodi estabelese modalidade foun no esforsu dezenvolvimentu iha kordenasaun no aliñamentu asisténsia dezenvolvimentu nian ba planu nasionál.Pasajen kuadru nian iha tempu badak husi Prioridade Nasionál Anuál nian ba PED ne’e ba tempu naruk bele iha ona planeamentu foun ida iha tempu naruk nian husi parte parseiru dezenvolvimentu nian, ne’ebé mak bele hala’o esforsu ida maka’as tebe-tebes, hodi evita fragmentasaun, konkorénsia no sistema paralelu iha tempu pasadu nian. Sei bele aselera progresu hodi hetan duni objetivu hotu-hotu nian ne’ebé mak tau tiha ona iha PED, mak hanesan atu bele halo di’ak liután kualidade vida povu timor-oan nian no hala’o vizaun ida ne’ebé mak timor-oan nian duni ba Timor –Leste.
Sekretáriu Estadu Konsellu Ministru,Ágiu Pereira, hateten katak “ ita nia rumu dalan ba dezenvolvimentu defini tiha ona husi povu timor-oan no pertense ba povu timor-oan sira, tanba ne’e ita bele la’o hamutuk iha diresaun ne’ebé mak ita hakarak atu tuir.Ho ita nia PED atu hatu dalan mai ita, no iha tempu ida ne’ebé mak ita nia sidadaun sira, Governu, Sosidade Sivíl no Parseiru Dezenvolvimentu kontinua fahe istória susesu Timor-Leste nian, ita hato’o ita nia gratidaun ba esforsu hirak ne’ebé mak halo to’o iha ne’e no ita ansi atu servisu hamutuk iha loron hirak tuir mai, hodi buka forma foun no inovadór sira hodi kria prátika mundiál ne’ebé di’ak liu iha kordenasaun ba asisténsia dezenvolvimentu nian, ho armonia no forma aliñada ida ho planu nasionál foun ne’e”.