Iha loron 11 fulan-dezembru tinan 2025, Governu Konstitusionál IX inaugura Balkaun Úniku iha Munisípiu Kovalima, iha serimónia ida ne’ebé prezide husi Ministru Administrasaun Estatál, Tomás do Rosário Cabral, ho partisipasaun hosi Vise-Ministru ba Fortalesimentu Institusionál, Paulo Manuel da Silva dos Remédios, Sekretáriu Estadu Dezenvolvimentu Lokál, Mateus W. dos Santos Tallo, Sekretáriu Estadu Asuntus Toponímia no Organizasaun Urbana, Germano Santa Brites Dias, no reprezentante ida husi Programa Nasoins Unidas ba Dezenvolvimentu (PNUD).

Iha ámbitu promosaun ba deskonsentrasaun no desentralizasaun administrativa, Balkaun Úniku ne’e nu’udar servisu públiku ida ne’ebé ho objetivu atu lori Administrasaun Públika besik liután ba populasaun no fasilita sidadaun sira-nia interasaun ho servisus Estadu nian. Modelu ida-ne’e permite konsentrasaun iha espasu ida de’it iha nivel lokál, asesu ba informasaun, realizasaun dilijénsias administrativas no solisitasaun ba servisus públikus oioin, hodi kontribui ba simplifikasaun prosedimentus, poupa tempu no kustu ba sidadaun sira, hametin transparénsia no hadi’a kualidade atendimentu nian.
Ho abertura ba Balkaun Úniku iha Covalima, daudaun ne’e Balkaun Úniku ualu maka funsiona iha país ne’e, ne’ebé lokaliza iha munisípiu Manatutu, Baukau, Dili, Likisá, Aileu, Manufahi, no Autoridade Administrativa Ataúru no agora iha Kovalima. Inaugurasaun Balkaun Úniku iha Rejiaun Administrativa Espesiál Oekusi Ambenu, prevee mós ba tempu badak, nune’e mós balkaun foun sira iha munisípiu Vikeke, Lautein, Ainaru, Ermera no Bobonaru.
Harii Balkaun Úniku ne’e nu’udar estratéjia desentralizasaun Governu Konstitusionál IX nian, ho objetivu atu lori servisus públikus besik liu ba sidadaun sira, hamenus burokrasia, hametin transparénsia no aumenta konfiansa iha Administrasaun Públika.
Durante serimónia ne’e, Ministru Administrasaun Estatál destaka importánsia ba prezervasaun no utilizasaun di’ak ba fatin ne’e, hodi apela ba kolaborasaun autoridade lokál sira no komunidade atu garante atendimentu públiku ida ne’ebé besik no lalais liu ba populasaun Kovalima.
Inisiativa ne’e promove husi Ministériu Administrasaun Estatál, no hetan apoiu husi PNUD. Iha faze implementasaun ne’e, Diresaun-Jerál Simplifikasaun, Modernizasaun no Administrasaun Lokál serbisu hamutuk ho Ministériu Justisa, liuhusi Diresaun-Jerál Servisus Rejistu no Notariadu, hodi hala’o prestasaun servisus hanesan Billete Identidade, pasaporte no rejistu kriminál, nune’e mós Ministériu Transportes no Komunikasoins, liuhusi TIC Timor no Diresaun Nasionál Infraestruturas Komunikasoins, atu garante konektividade servisu nian.
Balkaun Úniku iha Kovalima ne’e funsiona ho ekipa ida kompostu husi funsionáriu na’in-lima, inklui koordenadór ida, tékniku rua, motorista ida no traballadór limpeza nian ida.
Serimónia ne’e konta ho prezensa hosi dirijentes Ministériu Administrasaun Estatál, autoridades munisipais no administrativas, reprezentantes husi forsas seguransa, lider komunitáriu sira, veteranus no membrus komunidade lokál.