Sorumutu Konsellu Ministrus loron 22 fulan-outubru tinan 2025
Prezidénsia Konsellu Ministrus
Portavós Governu Timor-Leste
IX Governu Konstitusionál
...........................................................................................................................
Komunikadu Imprensa
Sorumutu Konsellu Ministrus loron 22 fulan-outubru tinan 2025
Konsellu Ministrus hala’o sorumutu iha Palásiu Governu, Dili, no delibera hodi autoriza Ministru Transportes no Komunikasoins, Miguel Marques Gonçalves Manetelu, asina Memorandu Entendimentu ida entre Governu Repúblika Demokrátika Timor-Leste no Governu Malázia kona-ba kooperasaun iha ámbitu telekomunikasoins.
Memorandu Entendimentu ne’e ho objetivu atu hametin kooperasaun bilaterál iha setór telekomunikasoins, ne’ebé kobre infraestrutura, servisus no asuntus regulatórius, bazeia ba resiprosidade no benefísiu mútuu.
Entre área prinsipál sira kooperasaun nian mak interkámbiu koñesimentu tékniku no prátika di'ak, kapasitasaun institusionál, promosaun peskiza no inovasaun teknolójika, no mós fasilitasaun parserias entre entidade reguladora, operadór no ajente sira setór ne’e nian hosi nasaun rua ne'e.
Akordu ne’e mós prevee programa formasaun, workshop no interkámbiu tékniku, hodi kontribui ba dezenvolvimentu setór telekomunikasoins ne’ebé modernu, seguru no efisiente liu, ne’ebé esensiál ba progresu ekonómiku no prosesu integrasaun rejionál Timor-Leste nian iha espasu ASEAN.
*****
Projetu Dekretu-Lei, ne’ebé aprezenta husi Vise-Ministra Solidariedade Sosiál no Inkluzaun, Céu Brites, hetan mós aprovasaun, hodi kria Liña Solidária atu atende kazu violénsia bazeia ba jéneru no violénsia hasoru labarik no foin-sa’e sira.
Liña Solidária maka servisu gratuitu no konfidensiál ne’ebé disponivel oras 24 nia laran, ne’ebé dezeña atu fornese kanál resposta imediata ba situasaun violénsia, hodi garante vítima sira asesu ba apoiu psikolójiku, sosiál, legál no institusionál.
Mekanizmu foun sei jere hosi Ministériu Solidariedade Sosiál no Inkluzaun no sei servisu hamutuk ho ministérius, autoridades munisípiu sira no parseirus dezenvolvimentu balun, ho objetivu atu hametin protesaun ba vítima no koordenasaun entre servisu emerjénsia, seguransa, saúde no justisa.
Númeru úniku 116 sei asesivel hosi kualkér rede nasionál telekomunikasaun nian, ne’ebé permite enkamiñamentu lalais kazu sira no ativasaun imediata ba meius resposta nian iha situasaun sira ho risku ameasa ne’ebé atu akontese.
*****
Konsellu Ministrus aprova ona projetu Dekretu-Lei, ne’ebé aprezenta husi Ministra Edukasaun, Dulce de Jesus Soares, kona-ba Rejime Exepsionál ba Promosaun Bazeia ba Antiguidade hosi Funsionáriu sira ne’ebé Integra iha Karreira Dosente.
Karreira dosente nian, ne'ebé regula hosi Dekretu-Lei n. 23/2010, loron 9 fulan-dezembru, hetan revizaun iha tinan 2023 hosi Dekretu-Lei n. 31/2023, loron 31 fulan-maiu, ne'ebé simplifika sistema hosi provas avaliasaun ba efeitus asesu no promosaun, liuhosi kriasaun ba prova avaliasaun kompeténsia obrigatória hanesan mekanizmu prinsipál progresaun nian.
Iha kontestu atuál, profesór rihun ida liu, maski sira-nia dedikasaun no kontribuisaun ba dezenvolvimentu sistema edukasaun nasionál, sira iha hela eskalaun ikus hosi sira ida-idak nia grau no besik atu to'o idade reforma nian.
Medida ida-ne'e tuir Dekretu-Lei n. 9/2025 loron 30 fulan-abril nian, ne'ebé estabelese limite idade ba terminasaun servisu iha Administrasaun Públika iha tinan 65, hodi garante katak profesór sira ne'ebé besik reforma, sira-nia kontribuisaun ba edukasaun nasionál hetan rekoñesimentu.
Diploma ne'e mós estabelese katak promosaun exepsionál sei prodús efeitus hahú iha loron 1 fulan-novembru tinan 2025, ba profesór sira ne'ebé inklui iha faze dahuluk, no iha loron 1 fulan-janeiru tinan 2027, ba sira ne'ebé inklui iha faze daruak.
*****
Konsellu Ministrus aprova projetu Proposta Lei, ne’ebé aprezenta husi Ministru Prezidénsia Konsellu Ministrus, Agio Pereira, kona-ba Rejime Jerál Kontraordenasoins.
Diploma ne’e ho objetivu atu fó ba ordenamentu jurídiku nasionál rejime komún ida ne’ebé uniformiza prinsípiu, norma no prosedimentu sira ne’ebé aplikavel ba kontraordenasoins ne’ebé prevee iha lejizlasaun espesiál, nune’e hametin protesaun ba direitu sidadaun sira-nian hasoru Administrasaun no promove serteza no seguransa jurídika.
Tuir rejime ne'ebé propoin, kualkér hahalok ilísitu, típiku, no ho kulpa, ne'ebé bele hetan pena ho koima, konsidera hanesan kontraordenasoins. Ho natureza administrativa, koima sei aplika hosi autoridade kompetente sira. Koima ne’e ho intensaun ba karater disuazivu no edukativu, no hatudu liuhosi pagamentu montante ida ne'ebé estabelese hosi lei.
Kontraordenasoins diferente hosi lei penál tanba sira-nia natureza administrativa no funsaun sensura sosiál, ne'ebé permite resposta ida ne'ebé lalais liu no proporsionál liu ba infrasaun ne'ebé la justifika intervensaun penál. Diploma ne’e define regra jerál ba responsabilidade, klasifikasaun no sansaun sira, inklui koima no, iha kazu sira ne'ebé maka todan liu, sansaun adisionál hanesan lakon patrimóniu sira, bandu atu hala’o atividade sira ka suspensaun ba lisensa no autorizasaun.
Rejime ne'ebé propoin mós prevee prosesu kontraordenasaun ho faze administrativa no faze judisiál ida ba impugnasaun no reapresiasaun, ho objetivu atu garante kontrolu judisiál ba desizaun administrativa no salvaguarda direitus, liberdades no garantias sidadaun sira-nian.
*****
Ikusliu, projetu Rezolusaun Governu kona-ba konsagrasaun loron 5 fulan-juñu nu’udar Loron Nasionál Tasi, ne’ebé aprezenta husi Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão hetan aprovasaun, ne’ebé dedika hodi selebra no prezerva tasi no biodiversidade tasi iha Timor-Leste, no mós hala’o atividade sira ho objetivu atu promove nia valór no promove partisipasaun ativa sosiedade nian, liuliu labarik no foin-sa’e sira, iha ninia protesaun.
Konsagrasaun ba data ida-ne’e reflete rekoñesimentu ba importánsia tasi ba ekilíbriu ambientál, sustentu ba komunidade no dezenvolvimentu sustentável nasaun nian, nune’e mós kompromisu Governu hodi konserva rekursu tasi no implementa Polítika no Planu Asaun ba Promosaun Ekonomia Marítima ida ne’ebé Reziliente no Sustentável 2025-2035.
Rezolusaun Governu ne’e estabelese mós katak selebrasaun Loron Nasionál Tasi sei hala’o tinan-tinan, ho rejime rotasaun, entre kada munisípiu no rejiaun iha país ne'e, ho envolvimentu hosi komunidade, autoridade rejionál no munisipál sira, lideransas komunitárias, organizasaun sosiedade sivíl sira, setór privadu, no sidadaun tomak, hodi reforsa valór kulturál no espirituál tasi nian ba povu timoroan no kompromisu nasionál ba prezervasaun tasi. REMATA






































