Timor-Leste halo tan pasu desizivu ida iha prosesu adezaun plena ba Asosiasaun Nasoins Sudeste Aziátiku (ASEAN), ho aprovasaun unánime, iha loron 29 fulan-setembru, hosi Parlamentu Nasionál, ba proposta rezolusaun hamutuk 22 ne’ebé ratifika adezaun ba instrumentu jurídiku hosi pilár tolu Komunidade ASEAN nian — Polítiku-Seguransa, Ekonómiku no Sosiokultural.

Rezolusaun sira Parlamentu Nasionál nian aprezenta iha sesaun plenária husi Vise-Ministra ba Asuntus ASEAN, Milena Rangel. Rezultadu votasaun—votu afavór 54, laiha votu kontra ka abstensaun—reflete unidade polítika no institusionál kona-ba integrasaun Timor-Leste ba ASEAN, ne’ebé hein katak sei formaliza iha Simeira ASEAN ba dala 47 iha Malázia iha fulan-outubru ne’e.
Antes ne’e, Parlamentu Nasionál mós aprova ona ho unanimidade, rezolusaun apoiu polítiku ba prosesu adezaun no instrumentu estruturante nian sira hanesan Karta ASEAN no Deklarasaun Admisaun Timor-Leste, ne’ebé nu’udar kondisaun indispensável sira ba entrada formál iha organizasaun rejionál.
Governu, liuhosi Konsellu Ministrus, halo tuir mós Roteiru Adezaun, hodi aprova, iha semana hirak ikus ne’e, proposta rezolusaun oioin ne’ebé hato’o ba Parlamentu no Rezolusaun Governu kona-ba instrumentu legál sira iha área sira hanesan komérsiu, enerjia, transporte, biodiversidade, protesaun sivíl, turizmu, ensinu superiór, saúde animál no envellesimentu ativu. Aprovasaun ba rezolusaun sira-ne’e, garante katak Timor-Leste juridikamente preparadu atu asume direitu no responsabilidade sira ne’ebé mosu hosi nia integrasaun.
Nafatin nu’udar nasaun observadór, Timor-Leste partisipa ona, iha tinan hirak ikus ne’e, iha enkontru oioin hosi organizasaun rejionál. Iha nivel internu, Timor-Leste realiza ona semináriu sira, atividade formasaun no programa kapasitasaun ho objetivu atu prepara rekursus umanus no entidade públika nasionál sira ba prosedimentu no mekanizmu sira ASEAN nian, hodi garante aliñamentu institusionál no tékniku ho prátika rejionál sira ne’ebé di’ak liu.
Iha planu diplomátiku, vizita ofisiál ba Dili hosi Primeiru-Ministru Malázia no Prezidente ASEAN, Dato’ Seri Anwar Ibrahim, iha loron 23 no 24 fulan-setembru reforsa apoiu polítiku rejionál ba adezaun Timor-Leste nian. Durante vizita ne’e, Anwar Ibrahim “repete ninia apoiu tomak ba Timor-Leste atu sai membru plenu direitu ba ASEAN” to’o Simeira tuir mai iha fulan-outubru, reafirma mós “nia vontade atu kontinua fornese asisténsia ba kapasitasaun no apoiu nesesáriu sira seluk hodi fasilita preparasaun Timor-Leste nian”.
Ho avansu sira-ne’e iha ámbitu lejizlativu, tékniku, governamentál no diplomátiku, Timor-Leste konsolida nia preparasaun atu sai Estadu-Membru ASEAN ba dala 11, hodi afirma nia an nu’udar parseiru plenu iha esforsu koletivu ba kooperasaun, integrasaun no dezenvolvimentu iha Sudeste Aziátiku.