Governu Timor-Leste no Territóriu Norte Austrália,iha loron 18 fulan-Jullu tinan 2025, iha Darwin, asina Planu Asaun ida ba Kooperasaun iha Saúde, iha ámbitu Akordu Parseria Estratéjiku 2023-2027. Dokumentu ne’e asina husi Ministra Saúde Timor-Leste, Elia A.A. dos Reis Amaral, no Ministru Saúde Territóriu Norte nian, Steve Edgington, no ho objetivu atu hametin kooperasaun bilaterál liuhosi interkámbiu kompeténsia, programa formasaun, estájiu klíniku no projetu hamutuk. Ministru Asuntu Kombatentes Libertasaun Nasionál, Gil da Costa Monteiro “Oan Soru”, sai mós sasin ba asinatura Planu Asaun ida ne’e.
Ministra Elia Amaral destaka relevánsia husi instrumentu kooperasaun foun ida-ne’e, hodi afirma katak “Planu Asaun ida-ne’e konstitui pasu konkretu ida hodi hametin lasu istóriku entre ita-nia povu sira. Ida-ne’e reflete ita-nia aspirasaun hamutuk atu hadi’a asesu ba servisu saúde ho kualidade aas, promove interkámbiu no formasaun médika, no garante katak pasiente timoroan sira ne’ebé moras todan bele hetan kuidadu espesializadu ne’ebé sira presiza iha tempu ne’ebé loos no koordenadu.”
Ministru Saúde Territóriu Norte nian destaka katak “Planu Asaun ida-ne’e bazeia ba amizade ne’ebé kleur ona entre Territóriu Norte no Timor-Leste no reforsa ita-nia objetivu komún hodi fortalese sistema saúde iha rejiaun ne’e.” Ba Steve Edgington, inisiativa ne’e sei permite “jurisdisaun parte rua ne’e atu hetan benefísiu hosi kapasidade ne’ebé aumenta, koñesimentu kulturál no esperiénsia klínika hosi forsa traballu iha área saúde ida-idak”.
Marka mós prezensa iha serimónia ne’e, Ministra Komérsiu, Negósius no Relasoins Aziátikas Territóriu Norte nian, Robyn Cahill, hodi hatete katak “akordu ne’e reflete kompromisu Territóriu Norte nian hodi hametin parseria rejionál sira liuhosi kooperasaun prátika no sustentada ida”. “”Ida-ne’e maka abordajen vantajoza ida ba ita-hotu”, “ho governu rua ne’ebé investe iha parseria sira ba tempu naruk hodi hametin sistema saúde, dezenvolve kapasidade forsa traballu/ maun-de-obra nian no hadi’a prestasaun servisu transfronteirisu sira.”
Planu Asaun ne’e define inisiativa konjunta lubun ida ho objetivu atu promove dezenvolvimentu forsa traballu ba tempu naruk, inklui estájiu no interkámbiu iha setór públiku, asaun formasaun konjunta no atividade dezenvolvimentu profisionál, formasaun espesializada iha área sira hanesan medisina, ematolojia no kuidadu intensivu, no mós estájiu klíniku pós-graduasaun.
Asinatura dokumentu ida-ne’e marka kapítulu foun ida iha parseria entre Timor-Leste no Territóriu Norte, hodi hametin kooperasaun rejionál iha setór saúde no kontribui ba konstrusaun sistema ne’ebé forte no integradu liu, ba benefísiu populasaun sira hosi parte rua nian.