Selebrasoins Aniversáriu Restaurasaun Independénsia ba da-23 Reafirma Timor-Leste hanesan “oazis ba dame, toleránsia no liberdade”

Iha loron 20 fulan-maiu tinan 2025, Timor-Leste selebra aniversáriu Restaurasaun Independénsia ba da-23 ho serimónia ofisiál ida iha Palásiu Prezidensiál Nicolau Lobato, ne’ebé prezide hosi Prezidente Repúblika, José Ramos-Horta, no ho partisipasaun hosi Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão, membrus Parlamentu Nasionál no Governu, Korpu Diplomátiku no populasaun. Ho lema “Hametin Pás no Dezenvolvimentu”, selebrasaun sira ne’e hala’o durante semana ida, ho eventu ofisiál, kulturál no relijiozu oioin iha territóriu nasionál tomak. 499943432 572600149229651 7925859096702902690 n 300x213 Selebrasoins Aniversáriu Restaurasaun Independénsia ba da 23 Reafirma Timor Leste hanesan “oazis ba dame, toleránsia no liberdade”

Iha ninia diskursu, Prezidente Repúblika presta omenajen ba saudozu Papa Francisco, hodi refere ba nia nu’udar “ita-nia Amu-Papa, ita-nia Belun, ita-nia Bibi-Atan”, no destaka relevánsia husi ninia vizita mai nasaun ne’e iha fulan-setembru tinan 2024.  “Ninia prezensa (…) hanesan prezente folin-laek (sura labele), hanesan mina-morin furak ida ne’ebé hela metin, ninia liafuan sira kontinua repete iha povu timoroan sira-nia fuan, hodi hametin ita iha fiar, inspira ita iha esperansa no enkoraja ita iha justisa no rekonsiliasaun”, nia afirma. 499222692 572602319229434 3387164371071472074 n 300x199 Selebrasoins Aniversáriu Restaurasaun Independénsia ba da 23 Reafirma Timor Leste hanesan “oazis ba dame, toleránsia no liberdade”

Ramos-Horta mós rekorda memória Padre Domingos Maubere nian, hodi hahí ninia knaar hodi defende sira ne’ebé vulneravel liu no ninia kontribuisaun ba kauza nasionál, destaka ninia knaar iha organizasaun Enkontru Konsellu Nasionál Rezisténsia Timorense (CNRT, Sigla iha Portugés), ne’ebé hala’o iha Peniche, Portugál, iha tinan 1998, enkontru ida ne’ebé marka unidade no reafirmasaun ba ita-nia povu nia luta ba autodeterminasaun no dame”.  “Ohin, bainhira ita hanoin-hikas ninia memória, ita hafoun ita-nia kompromisu ba valór sira ne’ebé nia moris no luta ona”, nia subliña. 500024290 572597049229961 3457077218667885660 n 300x206 Selebrasoins Aniversáriu Restaurasaun Independénsia ba da 23 Reafirma Timor Leste hanesan “oazis ba dame, toleránsia no liberdade”

Iha avaliasaun ida kona-ba perkursu nasionál, Xefe Estadu destaka prezensa internasionál Timor-Leste nian ne’ebé aumenta, refere ba adezaun plena ba Organizasaun Mundiál Komérsiu, ne’ebé formaliza iha fulan-fevereiru tinan 2024, no avansu sira iha prosesu integrasaun ba ASEAN. “Ita sei sai membru ida ne’ebé responsavel, ativu no komprometidu, ho simplisidade no diskrisaun, hodi buka nafatin atu aprende husi nasaun membru sira seluk”, nia dehan. Destaka mós realizasaun eventu internasionál importante sira iha nasaun ne’e, hanesan Forum kona-ba Direitu Marítimu, Forum Internasionál kona-ba Liberdade Imprensa no Intelijénsia Artifisiál, no Semináriu Rejionál kona-ba Deskolonizasaun, ne’ebé daudaun ne’e hala’o iha Dili.

Maski ho dezafiu ne’ebé iha, Prezidente Repúblika destaka evolusaun nasionál ne’ebé rejista iha setór saúde, edukasaun, eletrifikasaun no konektividade dijitál.

“Timor-Leste nu’udar demokrasia ida ne’ebé joven, imperfeitu no dinámiku — oazis dame, toleránsia no liberdade nian, naroman ida ne’ebé nabilan ba demokrasia no hakmatek iha mundu turbulentu (laiha hakmatek) ida-ne’e”, nia deklara hodi hatudu ba rekonsiliasaun nu’udar valór sentrál ba identidade nasionál no relasaun bilaterál ho Indonézia.

Entre progresu internu sira, nota katak “país hetan kreximentu ekonómiku iha média liu 10% kada tinan” no rekorda katak “iha tinan 2002, ita iha de’it médiku na’in-20 ba abitante millaun ida. Agora daudaun, ita iha médiku liu na’in-1.200 ba populasaun ne’ebé maizumenus 1.500.000”. Nia hatutan tan katak “ohin loron, liu 98% hosi territóriu kobre [ho eletrisidade]” no fó-hanoin katak “iha tempu badak ita sei iha ligasaun globál hosi kabu submarinu, ne’ebé motiva ita-nia esperansa atu alkansa dijitalizasaun kompleta no ligasaun eletrónika ba mundu”. 499222304 572602292562770 7087282116096315913 n 300x211 Selebrasoins Aniversáriu Restaurasaun Independénsia ba da 23 Reafirma Timor Leste hanesan “oazis ba dame, toleránsia no liberdade”

Xefe Estadu destaka mós investimentu kontinuidade iha infraestrutura no kapasitasaun nasionál, hodi temi katak Governu investe ona, ho rekursu rasik, “iha jestaun bee moos, rekolla no tratamentu rezíduu urbanu no kriasaun eskola formasaun exelente ida ba profesór sira”.

Prezidente Repúblika subliña mós katak liberdade no soberania ne’ebé ohin loron Timor-Leste goza “iha parte boot tanba, ita-nia Povu, maibé mós tanba ita-nia Igreja”, hodi rekoñese papél istóriku hosi Kombatentes Libertasaun Nasionál, Rede Klandestina, Juventude no Frente Diplomátika. Destaka mós kontribuisaun desizivu hosi atuál Primeiru-Ministru, ne’ebé nia refere nu’udar “estratega polítiku-militár boot ida, moris iha ita-nia leet — Maun Boot Xanana Gusmão”. 498948046 572597879229878 8074871623145242581 n 300x199 Selebrasoins Aniversáriu Restaurasaun Independénsia ba da 23 Reafirma Timor Leste hanesan “oazis ba dame, toleránsia no liberdade”

Iha ámbitu selebrasoins Restaurasaun Independénsia, iha loron 19 fulan-maiu selebra mós misa agradesimentu ida iha Parókia Nossa Senhora da Imaculada Conceição, iha ne’ebé Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão, apela ba lider sira hotu atu fó servisu ida ho kualidade ba povu. “Ita tenke servisu ho onestidade, integridade no kompromisu. Povu mak ezije ida-ne’e, tanba povu mak luta, povu mak eroi,” nia hateten. 498937448 571809669308699 7367027076511014761 n 300x220 Selebrasoins Aniversáriu Restaurasaun Independénsia ba da 23 Reafirma Timor Leste hanesan “oazis ba dame, toleránsia no liberdade”

Selebrasaun sira inklui mós espozisaun “Dezenvolvimentu Governasaun Lokál”, hala’o iha Portu Dili hosi loron 15 to’o 20 fulan-maiu, ne’ebé destaka progresu ne’ebé halo hosi munisípiu sira iha prestasaun servisu públiku no promove kultura lokál.

url: https://timor-leste.gov.tl?lang=tp&p=43469