Timor-Leste Kria Empreza ho Partisipasaun Públika no Privada hodi Dezenvolve Gazodutu Entre Bayu Undan no Natarbora

Ministériu Petróleu no Rekursus Minerais no empreza públika TIMOR GAP, EP asina, iha loron 13 fulan-maiu 2025, akordu kooperasaun ida ho empreza Suisa StreamTec Solution AG, ho objetivu atu dezenvolve projetu dezeñu ba gazodutu gás naturál ida no kria empreza ida ho partisipasaun públika no privadu, ho naran STREAMTEC Timor-Leste Pipeline, CO.
Empreza foun ne’e sei sai na’in 70% husi TIMOR GAP, E.P. no 30% husi StreamTec Solution AG, no sei responsabiliza ba promosaun, operasaun no manutensaun gazodutu ida ne’ebé sei transporta gás naturál husi kampu kondensasaun gás Bayu Undan iha Tasi Timor no kampu sira seluk ne’ebé besik ba Natarbora. Kriasaun empreza ida-ne’e nu’udar inisiativa estratéjika ida husi pontudevista komersiál no ho objetivu atu estimula dezenvolvimentu kosta-súl, hodi permite dada kadoras husi Tasi Timór ba Natarbora.
STREAMTEC Timor-Leste Pipeline mós bele partisipa iha projetu Greater Sunrise, depende ba rezultadu negosiasaun ne’ebé hala’o daudaun entre Joint Venture Sunrise nian ho Governu Timor-Leste no Austrália. Ninia integrasaun eventuál sei konsidera hafoin define estrutura projetu no fahe responsabilidades entre parseiru sira.
Ministru Petróleu no Rekursus Minerais, Francisco da Costa Monteiro, destaka katak haree ba “diminuisaun produsaun iha kampu Bayu Undan no avaliasaun ne’ebé la’o hela kona-ba enserramentu rota komersiál (gazodutu) ba Austrália”, presiza “dezenvolve solusaun gazodutu nasionál ida, ne’ebé permite atu kontinua uza rezerva ne’ebé iha no aliña ho dezenvolvimentu potensiál husi kampu Chuditch”.
Kona-ba kalendáriu implementasaun, Ministru hateten katak projetu ne’e tenke hahú iha tempu badak no katak faze dezeñu pipeline ne’e bele remata iha períodu estimadu tinan ida to’o tinan rua. Prevee ona mós estudu konjuntu ida, ho partisipasaun ativa hosi tékniku timoroan sira, ho objetivu atu hametin kapasidade nasionál sira ba faze sira operasaun no manutensaun nian iha futuru.
Reprezentante StreamTec, George Nowack fahe esperiénsia empreza nian iha ezekusaun projetu gazodutu boot sira, hodi destaka ezemplu hosi sistema Nord Stream entre Alemaña no Rúsia, ne'ebé nia konkluzaun, ne'ebé inisialmente planeia atu lori tinan neen, hetan de'it iha tinan rua nia laran.
Antes ne’e StreamTec kolabora ona ho Timor-Leste kona-ba estudu viabilidade ba projetu Greater Sunrise. Ho akordu foun ida-ne’e, Governu agora buka atu konsolida parseria ne’e iha kuadru estratéjia ne’ebé luan liu ba dezenvolvimentu infraestrutura ne’ebé liga ba Bayu Undan no ba implementasaun Greater Sunrise iha futuru.