Sorumutu Konsellu Ministrus nian iha loron 26 fulan-fevereiru tinan 2025
Prezidénsia Konsellu Ministrus
Portavós Governu Timor-Leste
IX Governu Konstitusionál
...........................................................................................................................
Komunikadu Imprensa
Sorumutu Konsellu Ministrus nian iha loron 26 fulan-fevereiru tinan 2025
Konsellu Ministrus hala’o sorumutu iha Palásiu Governu Dili no, aprova projetu Proposta Lei, ne’ebé aprezenta husi Vise-Primeiru-Ministru, Ministru Koordenadór Asuntus Ekonómikus no Ministru Turizmu no Ambiente, Francisco Kalbuadi Lay, kona-ba Lei Konkorrénsia.
Objetivu husi intervensaun lejizlativa ida-ne’e mak atu estabelese kuadru jurídiku ida ne’ebé adekuadu hodi regula prátika konkorrénsia iha Timor-Leste. Lei Konkorrénsia ne’e ho objetivu atu kria ambiente emprezariál ida ne’ebé kompetitivu, promove efisiénsia merkadu, prevene prátika monopolista no anti-kompetitivu, no garante protesaun ba konsumidór sira, hodi aliña nasaun ho padraun internasionál sira ne'ebé estabelese hosi Organizasaun Mundiál Komérsiu (OMK) no Asosiasaun Nasoins Sudeste Aziátiku nian (ASEAN).
*****
Konsellu Ministrus delibera hodi autoriza Ministra Finansas lori Governu Timor-Leste nia-naran, hodi asina, Akordu Kontribuisaun Finanseira entre Repúblika Demokrátika Timor-Leste no Uniaun Europeia kona-ba Planu Asaun Multianuál ba Timor-Leste ba tinan 2021-2027, ho montante euro millaun 12 (besik dolar amerikanu millaun 12,6).
*****
Tuir projetu ne’ebé aprezenta hosi Vise-Ministra ba Asuntus ASEAN, Milena Maria da Costa Rangel, Konsellu Ministrus mós delibera hodi autoriza propostas kompletas iha área servisu komérsiu no movimentu pesoas naturais, ne’ebé sei submete nu’udar proposta inisiál hosi Timor-Leste ba Sekretariadu ASEAN no Estadu Membru sira ASEAN nian.
Proposta hirak-ne’e halo parte iha prosesu negosiasaun ba adezaun Timor-Leste ba Akordu ASEAN nian kona-ba Servisu Komérsiu (ASEAN Trade in Services Agreement-ATISA) no Akordu Movimentu Pesoa Naturál ASEAN (ASEAN Movement of Natural Persons Agreement -MNP), iha ámbitu negosiasaun ba adezaun plena Timor-Leste nian iha ASEAN.
*****
Aprova mós Projetu Rezolusaun Governu, ne’ebé aprezenta hosi Prezidénsia Konsellu Ministrus no Komisaun Funsaun Públika, ne’ebé estabelese vaga ba promosaun tuir antiguidade pesoál ne’ebé integra iha karreira Rejime Jerál Administrasaun Públika ba tinan 2025.
Husi totál vaga promosaun hamutuk 3540 ne’ebé estabelese hosi Rezolusaun Governu ida-ne’e, 60 aloka ba kategoria Tékniku Superiór - Grau A, 223 ba Tékniku Superiór - Grau B, 561 ba Tékniku Profisionál - Grau C, 965 ba Tékniku Profisionál - Grau D, 1051 ba Tékniku Administrativu - Grau E no 680 ba Asistente - Grau F.
*****
Governadór Banku Sentrál Timor-Leste, Helder Lopes, aprezenta ba Konsellu Ministrus relatóriu ida kona-ba jestaun operasionál Fundu Petrolíferu nian.
Aprezentasaun ne’e ko’alia kona-ba dezempeñu Fundu Petrolíferu iha tinan 2024, inklui balansu fundu nian, reseita ne’ebé hetan no estratéjia investimentu. Analiza mós alokasaun portefóliu, retornu investimentu, levantamentu sira ne'ebé halo no impaktu globál hosi jestaun fundu.
Fundu Petrolíferu nia estratéjia investimentu define hosi objetivu klaru sira ne’ebé hatuur iha lejizlasaun nasionál, hodi garante katak reseita sira hosi esplorasaun petróleu aplika tuir dalan ida ne’ebé garante benefísiu sustentável ba jerasaun atuál no aban-bainrua nian.
*****
Konsellu Ministrus aprova mós projetu Rezolusaun Governu nian ida hodi atribui Doasaun ida ho montante dolar amerikanu rihun 60 ba Reprezentasaun Permanente Repúblika Árabe Saarauí Demokrátika iha Timor-Leste, ne’ebé aprezenta hosi Vise-Ministra ba Asuntu ASEAN, Milena Maria da Costa Rangel.
Medida ida-ne’e hametin lasu istóriku ne’ebé liga Timor-Leste no Repúblika Árabe Saaraui Demokrátika, bazeia ba dezeju komún hodi luta ba autodeterminasaun, iha prinsípiu solidariedade ba luta povu nian ba libertasaun nasionál no direitu ba autodeterminasaun no independénsia, ne’ebé hatuur iha Konstituisaun Repúblika, iha Rezolusaun Parlamentu Nasionál kona-ba solidariedade no apoiu ba povu Saaraui, no iha faktu katak Timor-Leste kontribui husikedas tinan 2011, ba funsionamentu Reprezentasaun Permanente iha Dili, liuhusi fó subsídiu anuál hodi hala’o sira-nia atividade iha Timor-Leste no iha rejiaun ne’e.
*****
Konsellu Ministrus aprova mós projetu Rezolusaun Governu nian, ne’ebé aprezenta mós hosi Vise-Ministra Milena da Costa Rangel, hodi aprova kontribuisaun voluntária Timor-Leste nian ho valór dolar amerikanu 155.810 ba Fundu Espesiál Komunidade País Lian Portugés nian (CPLP, sigla iha lian portugés), ne’ebé aloka ba finansiamentu projetu “Luzofonia iha Timor-Leste”.
Projetu ida-ne’e, dezenvolve iha ámbitu CPLP nian, ho objetivu atu promove no divulga lian portugés iha Timor-Leste no hala’o hela hosi jornál diáriu online timorense DiliGente, meiu komunikasaun sosiál úniku nasionál ne’ebé fó-sai de’it iha lian portugés.
*****
Aprova mós projetu Rezolusaun Governu, ne’ebé aprezenta hosi Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál, Expedito Dias Ximenes, ne’ebé determina ezonerasaun ba atuál Prezidente Konsellu Administrasaun Rádiu no Televizaun Timor-Leste, EP (RTTL, EP) no nomeasaun ba Elizeu Isaac Fernandes hodi asume kargu ba mandatu tinan haat.
Nomeasaun ne’e bazeia ba kapasidade téknika no jestaun ne’ebé rekoñesidu hosi Prezidente foun, no mós ninia esperiénsia profisionál, senioridade, idoneidade no imparsialidade.
****
Tuir projetu ne’ebé aprezenta husi Vise-Primeiru-Ministru, Ministru Koordenadór Asuntus Sosiais no Ministru Dezenvolvimentu Rurál no Abitasaun Komunitária, Mariano Assanami Sabino, Konsellu Ministrus delibera hodi autoriza realizasaun despeza ho montante dolar amerikanu millaun 15 relasiona ho atribuisaun subvensaun anuál ida ba Konferénsia Episkopál Timorense (CET, akrónimu iha lian portugés), ne’ebé hala’o durante tinan 2025.
Subvensaun anuál ba Konferénsia Episkopál Timorense ne’e sei realiza tuir akordu ne’ebé asina ona iha loron 14 fulan-agostu tinan 2015 entre Timor-Leste no Santa Sé, nune’e mós Akordu-Kuadru ne’ebé asina iha loron 16 fulan-juñu tinan 2017 entre Governu no CET, ne’ebé prevee kontribuisaun anuál ida, tuir disponibilidade finanseira Governu nian ba atividades ho karakter sosiál, edukativu no governu ekleziál Igreja Katólika nian.
*****
Ikusliu, tuir projetu ne’ebé aprezenta husi Ministru Agrikultura, Pekuária, Peska no Florestas, Marcos da Cruz, Konsellu Ministrus delibera hodi autoriza halo despeza ho montante millaun 16,997 ba konstrusaun projetu irrigasaun Maukola-Lomea, iha Munisípiu Kovalima. REMATA