Aprezentasaun husi Timor-Leste iha Prosesu Konsultivu Tribunal Internasional Direitu Tasi Nian (ITLOS) Kona-ba Alterasaun Klimátika

Iha loron 20 fulan setembro 2023, Timor-Leste komparese iha Tribunal Internasional Direitu Tasi Nian (ITLOS) Kona-ba Alterasaun Klimatika iha Hamburgo, Alemaña, atui tuir prosesu istóriku konaba Pareser Konsultivu konaba Obrigasaun Estadu sira-nian ba Konvensaun Nasoens Unidas nian konaba Direitu Tasi nian (UNCLOS) relasiona ho Alterasaun Klimátika.

Timor-Leste reprezenta liu-husi Chefe Gabiente Primeiru-Ministru nian nudar mós Diretora Ezekutiva Gabinete Fronteiras Terrestres no Marítimas, Sra. Elizabeth Exposto, no Ilustre Konselleiru Jurídico no Eis-Juiz John Middleton, no mós Konselleiro Jurídico Dr. Eran Sthoeger.

“Tasi importante tebes ba ami nia moris. Nudar Estadu ki’ik no insular, Timor-Leste suporta estadu ki’ik sira atu utiliza direitu internasional atu sira nia lian bele rona.

Ita hotu la os responsável hanesan konaba preasaun ne’ebe ambiente fo, maibe liu-liu konaba ba tasi sira, ita-hotu sei senti presaun sira ne’e,” hato’o Sra. Exposto durante aprezentasaun.

Salienta mós katak, intensaun husi governu foun Timor-Leste nian mak atu transforma ninia riku-soin natural, ne’ebe hetan iha rai maran no tasi, ba seguransa alimentar, saúde, produtividade no atu fó oportunidades servisu ba Timoroan sira.

“Timor-Leste fo mós prioridade ba dezenvolvimentu Polítika Ekonomia Azul ba kresimentu sustentável nasional, inklui mós prezervasaun, konservasau, no uza sustentável ami-nian rekursu sira tasi nian, no promosaun inisiativas no programas konaba sustentabilidade ambiente nian, ekonómica no sosial”, Sra. Exposto informa tan. 424dab73 b8ca 432a aaaf 2d61ddc25003 149x225 Aprezentasaun husi Timor Leste iha Prosesu Konsultivu Tribunal Internasional Direitu Tasi Nian (ITLOS) Kona ba Alterasaun Klimátika

Iha ninia intervensaun, Ilustre Eis-Juiz John Middleton salienta asuntu direitu fundamental importante tolu. Da-huluk mak, Estadu-sira hanesan Timor-Leste, iha direitu atu dezenvolve sira-nian rekursus natural tuir sira-nia direitu atu proteje no prezerva ambiente mariñu nian. Tuir mai segundu, katak Estadus menus-dezenvolvidu sira, hanesan Timor-Leste, iha direitu ba dezenvolvimentu. Ikus terseiru, ITLOS tenki aplika prinsipiu responsabilidade hanesan, maibe ho ninia diferensa, ba obrigasaun sira relevantes ba Estadu sira nian iha UNCLOS nian mahon. 7684ba75 d7eb 4a9c a316 63ae235dc356 149x225 Aprezentasaun husi Timor Leste iha Prosesu Konsultivu Tribunal Internasional Direitu Tasi Nian (ITLOS) Kona ba Alterasaun Klimátika

Ilustre Eis-Juiz Middleton haktuir tan katak, tuir Artigo 197.º UNCLOS nian, Estadu sira iha dever atu kopera no bainhira formula normas internasional sira ba protesaun ambiente nian, tenki “toma konsiderasaun ba karakteristikas rejional sira”. Hodi nune’e, nasaun sira hanesan Timor-Leste, ho kapasidade sei menus, presiza hetan asistensia husi Estadu Dezenvolvidu sira.

“Komunidade Estadus, la bele husik Estadu sira sei iha dezenvolvimentu nia laran, ba kotuk. Estadus iha dezenvolvimentu merese hetan oportunidade sira ne’ebe Estadus Dezenvolvidu sira hetan atu bele dezenvolve sira-nian rekursu sira atu fo benefisiu ba sira-nia Ema,” afirma tan ilustre Eiz-Juiz Middleton lori naran Timor-Leste.

***

Diskurso sira kompletu konaba aprezentasaun Timor-Leste nian iha ITLOS bele hetan iha tuir mai ne’e:

Chefe Gabiente Primeiru-Ministru nian nudar mós Diretora Ezekutiva Gabinete Fronteiras Terrestres no Marítimas, Sra. Elizabeth Exposto – Diskursu (Inglês)

Ilustre Konselleiru Jurídico e Eis-Juiz John Middleton – Diskursu (Inglês)

 

***

Kréditus Fotos nian: ITLOS Photos

 

url: https://timor-leste.gov.tl?lang=tp&p=34302