Governu Timor-Leste

Prezidénsia Konsellu Ministrus

VIII Governu Konstitusionál

...........................................................................................................................

Komunikadu Imprensa

Sorumutuk Estraordináriu Konsellu Ministrus nian iha loron 6 fulan-agostu tinan 2020 

Konsellu Ministrus hala’o sorumutuk iha Palásiu Governu, iha Dili, no aprova ona projetu Dekretu Governu nian, ne’ebé aprezenta husi Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak, kona-ba medida sira atu ezekuta deklarasaun estadu emerjénsia nian ne’ebé fó-sai husi Dekretu Prezidente Repúblika n. 55/2020 iha loron 5 fulan-agostu, hodi hatán ba pandemia COVID-19 nian. Estadu Emerjénsia ne’e abranje teritóriu nasionál tomak no vigora hahú husi tuku 00:00 loron 6 fulan-agostu to’o oras 23:59 loron 4 fulan-setembru tinan 2020.

Dekretu Governu nian ne’e determina katak ema hotu ne’ebe maka hakarak tama mai iha teritóriu nasionál tenke sujeita ba kontrolu saúde nian no izolamentu profilátiku (kuarentena) ho durasaun mínima loron 14.

Bandu atu sa’e bis-kota (autokarru), roo ka aviaun, ba ema hotu ne’ebé maka hatudu kualkér sintoma hirak tuir-mai ne’e ida: temperatura isin-lolon nian to’o 37,5⁰ c ba leten; me’ar; kakorok moras, inus-been no fani; no susar atu dada iis, exetu iha kazu evakuasaun médika nian.

Dekretu Governu nian ne’e obriga mós atu halo teste COVID-19, ba ema se de’it maka tama mai teritóriu nasionál no aprezenta sintoma saida de’it maka temi iha parágrafu anteriór. Karik iha teste ne’e sira hatudu katak iha moras COVID-19, tenke tama iha izolamentu terapéutiku.

Hela iha konfinamentu obrigatóriu, durante loron 14 ka to’o simu alta husi médiku, iha estabelesimentu saúde, iha uma rasik ka sentru izolamentu Estadu nian, ema sira ne’ebé infetadu ho SARS-CoV-2, ne’ebé tama iha teritóriu nasionál mai husi rai-li’ur ka ema sira ne’ebé autoridade saúde nian sira halo hela vijilánsia ba sira.

Iha kazu exesionál sira, ne’ebé justifika ho razaun saúde no seguransa populasaun sira-nian, Ministru Interiór bele determina atu taka temporáriu postu fronteira nian sira.

Durante períodu vijénsia Estadu Emerjénsia nian, lisensa, autorizasaun no atu administrativu no dokumentu sira hotu válidu nafatin, la haree ba durasaun husi husi ninia prazu validade nian.

Fiskalizasaun ba kumprimentu ba dispozisaun sira iha diploma ida-ne’e kompete ba forsa no servisu seguransa nian sira no ba ekipa vijilánsia epidemiolójika no sanitária, tanba ne’e, ema labele kontra, ho forma saida de’it ativa ka pasiva, hasoru orden sira ne’ebé fó sai ona husi autoridade públika kompetente sira iha ezekusaun ba deklarasaun estadu emerjénsia nian ne’e.

Konsellu Ministrus aprova projetu Rezolusaun Governu nian ne’ebé halo alterasaun dahuluk ba Rezolusaun Governu nian n. 20/2019, loron 14 fulan-jullu, ne’ebé nomeia Autoridade Nasionál ba Expo Dubai 2020. Ho alterasaun ida-ne’e, Autoridade Nasionál ba Expo Dubai 2020,  la depende tan ona ba Primeiru-Ministru no depende fali ba Ministru Turizmu, Komérsiu no Indústria, nu’udar departamentu Governu ne’ebé sai responsavel ba konsesaun, ezekusaun, koordenasaun no avaliasaun kona-ba polítika sira, ne’ebé Konsellu Ministrus define no aprova ona ba área sira turizmu, atividade ekonómika, komersiál no indústria sira.

Aprova ona mós, projetu Rezolusaun Governu nian, ne’ebé Primeiru-Ministru aprezenta, ne’ebé fiksa vaga ba promosaun pesoál ne’ebé integra iha karreiras rejime jerál administrasaun públika nian. Vaga hirak ne’ebé loke ba promosaun ne’e, Governu maka fiksa tinan-tinan, bazeia ba proposta husi Komisaun Funsaun Públika nian, to’o limite pursentu sanulu husi totál pesoál iha kategoria ka grupu profisionál ida-idak.

Konsellu Ministru aprova ona projetu Rezolusaun Governu nian, ne’ebé aprezenta husi Ministru Prezidénsia Konsellu Ministrus, Fidelis Manuel Leite Magalhães, kona-ba kriasaun Komisaun Koordenasaun no Akompañamentu Reforma Institusionál sira - reforma administrasaun públika, reforma jestaun finanseira públika, desentralizasaun administrativa no reforma judisiária. Reforma institusionál boot hirak ne’e interligada no iha ninia objetivu komún mak atu hadi’a forma husi jestaun no funsionamentu setór públiku nian, nune’e mós, atu asegura katak Estadu ne’e funsiona iha kuadru legalidade no seguransa jurídika nian ida ne’ebé efetiva no ho maneira ne’ebé efisiente no efikás liután. Ho nune’e, maka kria komisaun koordenadora, ne’ebé sei sai nu’udar responsavel atu estabelese diresaun no vizaun jerál sira husi reforma ka programa sira, koordena dezeñu, programasaun no implementasaun konsistente ba reforma sira, promove sinerjia no kooperasaun entre reforma sira, halakon obstákulu no sobrepozisaun entre reforma sira, fó apoiu polítiku ba reforma sira no garante dezempeñu di’ak no implementasaun ne’ebé favorese ba reforma sira. Komisaun ne’e sei prezide husi Primeiru-Ministru, ho tulun husi Ministru Prezidénsia Konsellu Ministrus no integra mós Ministru hirak ne’ebé sai nu’udar responsavel atu orienta implementasaun husi reforma idak-idak ne’e – Ministru Finansas, Ministru Justisa no Ministru Administrasaun

Ministru Prezidénsia Konsellu Ministrus aprezenta mós projetu Rezolusaun Governu nian, ne’ebé hetan ona aprovasaun husi Konsellu Ministrus, ne’ebé halo alterasaun ba Rezolusaun Governu nian n. 18/2019, loron 8 fulan-maiu, kona-ba Komisaun Interministeriál ba Reforma Fiskál no Jestaun Finansas Públikas no Rezolusaun Governu nian n. 7/2019, loron 6 fulan-fevereiru, kona-ba Komisaun Interministeriál ba Koordenasaun no ba Reforma Jestaun Patrimóniu Estadu nian. Ho alterasaun ne’e, Primeiru Ministru la prezide ona Komisaun hirak ne’e, hodi permite atu konsentra de’it ba koordenasaun globál ba reforma institusionál sira, liuhusi prezidénsia Komisaun Koordenasaun no Akompañamentu ba Reforma Institusionál sira. Komisaun setoriál ne’e sei lidera fali husi Ministru hirak ne’ebé sai nu’udar responsavel ba ba sira-nia área rasik.

Vise-Primeira-Ministra no Ministra Solidariedade Sosiál no Inkluzaun, Armanda Berta dos Santos, halo aprezentasaun ida ba Konsellu Ministrus kona-ba Opsaun Polítika Lejizlativa sira kona-ba Fundu Rezerva Seguransa Sosiál nian no Modelu Jestaun nian. Objetivu husi fundu ne’e, ne’ebé kria husi Lei n. 12/2016, loron 14 fulan-novembru, maka atu garante katak, karik ema ne’ebé mak halo kontribuisaun uitoan de’it no ema ne’ebé simu maka barak liu, (tanba populasaun otas tuan ona, ho aumentu esperansa moris nian), rejime seguransa sosiál iha osan nafatin atu selu prestasaun sira, la presiza husu ba jerasaun foun atu halo esforsu (kontribuisaun) ne’ebé boot liu, atu garante ba sira benefísiu ne’ebé hanesan. Nune’e, sistema ne’e bazeia ba prinsípiu igualdade, ekuidade, solidariedade entre jerasaun sira no iha jerasaun hanesan no prinsípiu responsabilidade públiku, tuir norma sira ne’ebé prevee iha Konstituisaun Repúblika. Aprezenta ona opsaun sira ba konstituisaun no estrutura Fundu ne’e nian, nune’e mós opsaun ba jestaun no maximizasaun valór husi ativu sira. Opsaun sira-

 Konsellu Ministrus aprova ona projetu Deliberasaun rua, ne’ebé Ministru Obras Públikas, Salvador Soares dos Reis Pires, aprezenta kona-ba aprovasaun kona-ba prosedimentu aprovizionamentu ba suplementu ka alterasaun ba Kontratu Públiku sira relasiona ho estensaun ba prazu atu entrega obra melloramentu no manutensaun estrada husi Baukau ba Lautein, entre Maubara no Karimbala, no entre Atsabe no Mota-Ain.

Ministru Obras Públikas aprezenta mós projetu Rezolusaun Governu nian, ne’ebé hetan ona aprovasaun husi Konsellu Ministrus, relasiona ho atribuisaun ba Ponte Laleia, ne’ebé liga mota Laleia nia sorin rua, ne’ebé lokaliza iha estrada nasionál A01, hanaran “Nelson Mandela”, antigu Prezidente Áfrika Sul nian no Premiadu Nobel Pás nian, no defensór boot ba kauza Timor-Leste nian. Inisiativa ne’e halo parte ba komemorasaun Loron Internasionál Nelson Mandela nian, ne’ebé monu iha loron 18 fulan-jullu, data ninia loron moris nian. Iha tinan ida ne’e, selebrasaun loron ne’e nian konta mós koprezidénsia husi antigu Prezidente Repúblika Timor-Leste no Premiadu Nobel Paz, José Ramos Horta, no selebra husi nasaun sira ne’ebé partisipa iha eventu ne’e hodi fó naran “Nelson Mandela” ba ponte ida, ne’ebé maka reprezenta obra no moris husi personalidade ida-ne’e nian hanesan “Konstrutór Ponte Umanidade, mediasaun, rekonsiliasaun no pás nian”.

Konsellu Ministrus hasai ona deliberasaun hodi autoriza Troka Notas entre Governu Timor-Leste no Governu Japaun, ba implementasaun Projetu Bolsa Estudu ba Dezenvolvimentu Rekursus Umanus nian. Liuhusi programa ida-ne’e, estudante timoroan sira bele ba eskola iha instituisaun ensinu superiór nian sira iha Japaun.

Ikus liu, Konsellu Ministrus aprova Projetu Deliberasaun, ne’ebé Ministru Finansas, Fernando Hanjam, aprezenta kona-ba limite másimu finál ba dotasaun orsamentál temporária ba fulan-agostu tinan 2020, ne’ebé ninia valór fiksa ba dolar amerikanu millaun 118 (ne’ebé inklui pagamentu ba empréstimu sira). Remata