REPÚBLIKA DEMOKRÁTIKA TIMOR-LESTE

IV GOVERNU KONSTITUSIONAL

SEKRETARIA ESTADU KONSELLU MINISTURS

KOMUNUIKADU BÁ IMPRENSA

Soro-mutu Konsellu Ministrus, Kuarta-feira loron 17 fulan Juñu tinan 2009

Konsellu Ministrus hala’o tiha soru-mutu ohin Kuarta-feira, loron 17 fulan Juñu tinan 2009, iha Sala soru-mutu Konsellu Ministrus, iha Palásiu Governu, iha Dili no diskuti asuntu hirak hanesan tuir mai ne’

 

1. Proposta Lei Kontra Violênsia Doméstika

Konsellu Ministrus diskuti iha nia sorumutuk ohin diploma lejislativu ida relasiona hó kombate ba violênsia doméstika.

Dokumentu ida ne’e atu halo hanesan marku ida iha sensibilizasaun ba povo timorense ba nesesidade atu previni, investiga no hodi hatan ba krime violênsia, ne’ebé kria daudauk ne’e hó aprovasaun Kódigu Penal.

Lei ida ne’e iha hanesan objetivu esensial, bá promosaun kampaña edukativa ne’ebé fó korajen bá mudansa sosial no kultural hodi halakon kauza espesífika sira ne’ebé bele hamosu krimi hirak  ne’e iha Timor-Leste.

Iha kontestu ida ne’e, no hodi hametin nafatin unidade familia nian, projetu estabelese luta hasoru violénsia doméstika hanesan kestaun interese públiku ida, hodi buka involve parseiru sosial hotu, órgaun Estadu nian, Sosiedade sivil, konfisaun relijioza, komunikasaun sosial  no liu-liu ema hotu hotu, iha polítika  ba prevensaun  no apoiu ba vítima sira ne’ebé hetan tratamentu la diak liu husi kampaña sensibilizasaun opiniaun públika, iha àrea ensinu, hamutuk hó autoridade, no seluk tan.

 

Konsellu Ministrus entende atu fila hikas hodi analiza diploma ida ne’e iha sorumutuk oin mai.

1. 2. Aprezentasaun kona-ba Revizaun Rejime Vistu nian

Tuir separasaun ba Servisu Migrasaun husi Polisia nasional Timor-Leste, ne’ebe liu ba sei halo parte iha PNTL, servisu hirak ne’e aprezenta ona bá Konsellu Ministrus projektu dezenvolvimentu no melloramentu sistema kona-ba entrada ema estranjeiru iha territóriu nasional.

Revizaun ida ne’e liu husi implementasaun ba rejime ida kona-ba entrada ida rigirozu liu no kontroladu, no respeita tipu vistu ne’ebe fó bá ema estrajeiru sira.

Husi parte seluk, kontrolu boot ida ne’e liu mos husi dezenvolvimentu sistema informátiku ida kompletu liu, ne’ebé bele halo ligasaun ida iha tempu loloos bá postu entrada hotu-hotu iha Timor-Leste, hodi fó vistu sira tuir situasaun vizitante ida-idak nian hodi bele kontrola diak liu tan sira ne’ebé hela iha país ida ne’e.

 

1. 3. Aprezentasaun kona-ba Institutu Mikro-finansas

Konsellu rona tiha aprezentasaun husi Direktur Jeral projektu kona-ba haburas Institutu Mikro-finansas no iha hanoin atu nia sai entidade finanseira ida ne’ebé ema hotu bele fó fiar bá.

Timor-Leste foin daudauk ne’e sai nu’udar titular úniku ba Fundasaun  Redusaun Pobreza nian, ne’ebé hari iha tempu administrasaun tranzitória husi Nasoñs Unidas ne’ebe halo jestaun ba institutu ne’e.  Iha aspektu ida ne’e hakarak habelar âmbitu atuasaun entidade ne’e nian, liu husi hari tan delegasaun iha rai laran no aumenta kapasidade  fó kréditu ho montante ki’ik, liu-liu iha àrea rural, hodi fó benefisiu bo’ot ba populasaun  sira no presta servisu ida diak liu ba grupu hirak nu’udar alvu, hanesan komersiante ki’ik, agrikultor sira, emprezáriu ki’ikoan no funsionáriu públiku sira.

1. Aprezentasaun kona-ba “Projektu Nasional Konexaun”

Konsellu Ministrus rona tiha aprezentasaun ida kona ba projektu dezenvolvimentu rede informátika ida Governu nian.

Projektu ne’e atu fornese portal internet ida independente bá Governu, hadia diak liu tan ligasaun entre ministériu sira no servisu Governu nian sira, iha nivel sentral no lokal, no ajuda bá implementasaun no dezenvolvimentu prosesu deskonsentrasaun husi servisu administrasaun públika, mak hanesan hirak iha àrea agrikultura, edukasaun, saúde, justisa , finansas no planeamentu.

Baze husi projektu ne’e, atu hadia diak liu tan sistema no jestaun informasaun iha Administrasaun Públika, liu husi fornesimentu internet no hodi fasilita komunikasaun dadus nian entre servisu sira.

 

Ikus mai Konsellu Ministrus aprova ona :

1. Rezolusaun ne’ebe aprova “Akordu Finansiamentu entre Ajênsia Kooperasaun Internasional husi Japaun no Governu Repúblika Demokrátika Timor-Leste bá Projektu Melloramentu urjente Sistema Abastesimentu Bee iha Bemós-Díli.

Akordu ne’e hetan tiha ona asinatura iha loron 26 fulan Maiu liu ba, ne’ebé estabelese finansiamentu ida, mai husi Governu Japaun nian ba Projetu sistema abastesimentu bee iha Bemós ho valór osan dólar amerikanu $7,151,867.18.

1. Dekretu-Lei ne’ebe altera Rejime Pensaun Kombatentes no    Mártires ba Libertasaun Nasional

Konsellu Ministrus aprova ona korresaun ki’ikoan ida husi dekretu-lei no.

15/2008, loron 4, fulan Juñu, kona-ba pensaun ba Kombatentes Libertasaun Nasional.

Alterasaun ida ne’e atu korriji difikuldade ida ne’ebé mosu iha dokumentu identifikasaun nian ne’ebe lei exiji bá pensionista sira atu fó prova sira nia direitu; nuné, tanba  eis-Kombatente sira laiha kartaun eleitor no servisu kompetente Administrasaun Estatal nian lá halo resenseamentu ida  ne’ebé permanente hodi bele hetan kartaun eleitor iha momentu ne’e, tan ne’e presiza duni kria mekanismu ida seluk ba identifikasaun pesoal ne’ebe bele halo identifikasaun ne’e.

Ida ne’e liu husi fó sai atestadu hó fotografia husi Xefe Suku hodi hetan sertidaun ida bá eleitor.

Hateten tan katak alterasaun ne’e halo dei’t ba pontu balu no revizaun ida bo’ot ba diploma ida ne’e sei halo bainhira halo alterasaun ba Estatutu Kombatentes Libertasaun Nasional nian ne’ebé oras ne’e dadauk hala’o hela diskusaun iha Parlamentu Nasional.