Deklarasaun Porta-vóz IV Governu Konstitusionál iha 30 Juñu 2009
Deklarasaun Porta Vóz ba IV Governu Konstituisional,
Sekretáriu Estadu Konsellu Ministru
Díli, 30 Juñu 2009
Porkies
La to’o oras ida depoisde Parlamentu Nasional pasa Governu Gusmão nia Komisaun Kontra Korupsaun iha Juñu 29, Fretilin haruka komunikadu ida ba imprensa hodi dehan katak polítika Governu Gusmão kona-ba Komisaun Kontra Korupsaun sira nian fali.
‘Parlamentu Nasional Timor-Leste, ohin hautudu ezemplu bi-partidarismu ida ke nunka akontese, hodi aprova kuaze ho unanimidade (laiha votos kontra, abstensaun ida husi membru Fretilin) ninia lei rasik kona-ba anti-korupsaun, hodi rejeita fali iha prosesu ne’e proposta Governu nian ida ne’ebé aprezenta tiha ona besik tinan ida liubá ”, hakerek Jose Texeira, porta-voz partidu Fretilin nian.
Sente laran makili fali tanba deklarasaun ida ne’e, Sekretariu Estadu Konsellu Ministrus no Porta Vóz ba IV Governu Konstituisional hatete nune’e, “Iha Australia iha liafuan ida ne’ebé dehan “porkies” katak gosta fila lia.
Lideransa Fretilin pareseke sira gosta duni “porkies”.
Komunikadu imprensa Fretilin nian, halo atu komplementa ka hato’o sira nia ronda akuzasaun ikus-nian kona-ba korupsaun kontra Xanana Gusmão. Alegasaun hirak ne’e, ne’ebé fo sai iha ABC halo atu minimiza impaktu Komisaun Kontra Korupsaun Gumão ninian.
Pereira fo komentáriu, “Foti kreditu ba Komisaun Kontra-Korupsaun, la’os “porkie” ida ke absurda ka la tama liu iha ema nia kakutak ne’ebé dehan ba meius komunikasaun sosiál no ita nia belun sira iha Australian Broadcast Coorporation mós relata”.
Iha Juñu 26, 2006 iha tempu krize, partidáriu Fretilin nian Arsenio Bano dehan ba ABC katak nia partidu iha adeptus rihun rua nulu resin atu tun ba Dili hodi protesta kona-ba Mari Alkatiri nia rezignasaun.
Bainhira jornalista, Mark Colvin buka tan evidensia kona-ba Bano nia afirmasaun, hodi husu ema sira ne’ebé imi dehan apoiante Fretilin, sira ne’e iha ne’ebé, Bano hatan “lo’os duni….ami iha prova….sira nia numeru besik..….bem…….sira agora iha maisoumenus oras ida iha distánsia”. Meia ora husi Dili, entaun ita bele haree sira, maibé la iha forsa militar ida mak haree ema sira ne’e.
Fretilin nia apoiantes rihun rua-nulu ne’e nunka mosu, Pereira komenta “Karik ida ne’e mak apoiantes fantasmas ne’ebé sira temi bebeik katak atu mai partisipa iha Fretilin nia marcha da paz” boot ne’ebé tuir ABC hateten besik daudaun ona….durante tinan 2008 tomak laran".
Pereira mos hakfodak ho esforsu maka’as ne’ebé Fretilin sira halo atu hametin relasaun ho ABC. Iha Fevereiru 7, 2008, Sekretariu Jeral Fretilin nian Mari Alkatiri no uluk Primeiru Ministru fo kulpa ba ABC ba nia “rezignasaun”, nia halo ameasa atu foti prosesu tanba difamasaun. Nia alega katak ABC halo relatoriu ne’ebé “tendensiozu tebes i hatudu hanoin ne’ebé aat”. Alkatiri hatutan tan katak karik ABC la transmite alegasaun hirak ne’e, nia nunka rezigna an.
Atu hakotu entrevista ne’e, jornalista Anne Barker husu Alkatiri karik nia hetan tulun husi rai ne’e, Mari hatan “Ha’u bele dehan klaramente, se iha ema ida mak iha tulun boot-liu iha rai ida ne’e, ema ne’e mak ha’u, Mari Alkatiri”.
Pereira hatutan, “Ha’u la hatene sá rai mak Alkatiri refere ba…"
Durante eleisaun Fretilin dehan ba ABC katak sira iha provas iha video katak laureadu premiu nobel ba Páz, tempu ne’ebá hanesan kandidatu i agora Prezidente Timor-Leste, Jose Ramos-Horta, nia sosa votus. Video ne’e, klaru, nunka hatudu, maibé Prezidente hatan ba Fretilin nia “porky” ne’e ho liafuan ne’ebé sélebre katak ema hotu sai hatene: ‘Bem, ne’e atu hanesan fali Imelda Marcos mai dehan ba ha’u atu labele halo kolesaun sapatu barak liu”.
Jose Texeira mak agora hanesan fali líder kampaña agresivu Fretilin nia kontra Governu Timor-Leste, pareseke nia mak halo “porkies” barak liu. Iha 2005, Jose Texeira dehan ba ABC katak kompañia Mina-Rai sei hahu iha “semana hira nia laran”. Pereira hatutan “Pareseke lideransa Fretilin sira deskobre katak kompañia nasional mina-rai ne’e la satisfáz sira nia interese pesoál, ne’e duni, la satifáz sira nia interese polítika”.
Durante eleisaun 2007, Jose Texeira dehan ba ABC “tropa rihun barak” ne’ebé lidera husi tropa Australianu halo intimidisaun ba eleitor Fretilin sira hodi tenta atu “estraga sira nia komísius”. Bainhira eleisaun ramata, Texeira foti fali alegasaun katak tropa Australiana sira halo kampaña ‘door-to-door’ hodi intimida apoiantes Fretilin sira atu muda sira nia aliansa ho Xanana Gusmão nia governu lejitimu foun ne’e.
Pereira hatutan “Imi bele imajina tok oinsá tropa Australianu bele halo kampaña door-to-door iha Timor-Leste tomak?’
Iha Novembru 2008, Texeira dehan ba ABC katak Mari Alkatiri hetan nomeasaun atu lidera negosiaun kona-ba Greater Sunrise, “Problema uniku ba deklarasaun ida ne’e katak” dehan Pereira, “ema haluha tiha dehan ba Governu katak Alkatiri halo negosiasaun hodi ami nia naran ou ema haluha dehan ba Jose Texeira katak nia la’os ona Ministru Rekursus Naturais ona’.
Ikus liu, Jose Texeira dehan ba ABC katak Governu halo planu atu uza rai ektares rihun-atus-tolu (300,000), ‘ida ne’e liu fali metade rai Timor-Leste tomak ne’ebé bele halo to’os ho natar’ atu harii industria bio-kombustivel ida, maibé iha tinan ida ne’e mos, Texeira dehan ba ABC katak Governu uza hotu fali rai ne ba harii “hotel boot no casino".
Pereira halo komentariu, ‘Kari hotel boot sira ne’e traballador bio-kombustiveis sira ne’ebé muda mai Timor-Leste atu uza".
Pereira ramata: “Makina propaganda Fretilin nian devia gasta sira nia tempu iha Timor-Leste, envezde konsentra deit iha Australia no serbisu deit ba ajita média australiano, maibé ida ne’e ita bele kompriende, tanba Fretilin sira laiha politika sosial ka fiskal ida. Agora, Fretilin foti fali inisiativa maka Kuartu Governu Konstituisional Kay Rala Xanana Gusmão halo, hanesan ho Komisaun Kontra-Korupsaun. líderes Opozisaun Fretilin sira pareseke sira iha konfuzaun barak ho sira nia mandatu rasik”.
