Ministru Estadu no Prezidénsia Konsellu Ministru no

  Portavós Ofisiál Governu Timor-Leste

 Dili, Loron 25 fulan-janeiru tinan 2017

Governu garante utilizasaun tetun barakliu iha Setór Justisa

 

Governu, daudaun ne’e aumenta liután ninia apoiu kona-ba utilizasaun tetun iha Setór Justisa nian, hodi kontinua hala’o ninia programa. Iha loron 17 fulan-janeiru, Konsellu Ministrus aprova ona dekretu ida kona-ba uza lian ofisiál sira iha setór ida ne’e, ne’ebé prevee utilizasaun ba lian ofisiál rua Timor-Leste nian, Tetun no Portugés.

Sei fó prioridade ba prosedimentu bilinge iha área sira ne’ebé maka sidadaun sira uza ho regra, hanesan servisu rejistu no notariadu, terra no propriedade, Defensoria Públika no Polísia. Dekretu ne’e hateten katak “ema hotu-hotu iha direitu atu dirije liuhusi lian ofisiál sira ne’e ida, bele ko’alia ka bele mós hakerek, ba orgaun ne’ebé de’it ka servisu Administrasaun, iha Setór Justisa nian, no hodi hatan iha lian ofisiál tuir nia hili”.

Programa Governu Konstitusionál VI nian ne’e kompromete ona hodi fó atensaun espesiál ba “kria medida sira ne’ebé transforma sistema jurídiku iha sistema ida ne’ebé  maka billinge” no serbisu atu garante ba “utilizasaun lian ofisiál rua ne’e hotu no hanesan”. Atu halo atuasaun ba kompromisu ne’e, Governa tulun ona Timor-Leste hodi kumpre Objetivu sira Dezenvolvimentu Sustentavel Nasoins Unidas nian, liuliu iha Objetivu 16, ne’ebé inklui promosaun ba Estadu direitu, hodi garante “igualdade iha asesu Justisa nian ba ema hotu-hotu”.

Medida sira ne’ebé prevee iha dekretu daudaun ne’e nian ne’ebé hetan ona aprovasaun husi Governu inklui publikasaun bilinge ba lei sira, prestasaun servisu tradusaun no interpretasaun kualifikadu no kompetente sira iha tribunál sira no instánsia  judisiária sira seluk no adosaun ba prosedimentu bilinge sira iha servisu públiku sira Justisa nian. Lei foun sira sei públika iha lian rua no lei  sira ne’ebé mak iha tiha ona sei tradús ba lian tetun. Aplikasaun ba dekretu ne’e sei fó benefísiu ba sidadaun sira, polísia, prokuradór, investigadór, advogadu, no interveniente sira seluk iha prosesu  judisiál sira.

Dekretu ne’e rekoñese katak, atu asegura presizaun, sei presiza dezenvolvimentu vokabuláriu jurídiku iha lian Tetun, prosesu ida ne’ebé “tenke fó aten-barani”, hodi promove no dirije hosi Konsellu Espesiál ba Dezenvolvimentu Tetun Juridíku nian, ne’ebé harii ona husi lejizlasaun.

Portavós, Ministru Estadu Agio Pereira, hateten ona katak “dekretu ne’ebé foin daudaun ne’e hetan ona aprovasaun hanesan marka ida iha ita-nia dezenvolvimentu judisiál. Ne’e importante tebes, tanba kria ferramenta sira, estrutura no prosesu orsamentál sira ne’ebé nesesáriu hodi garante ita-nia objetivu igualdade nian, kona-ba utilizasaun ita-nia lian ofisiál rua iha setór justisa nian “. REMATA