Ministru Estadu no Prezidénsia Konsellu Ministru no

  Portavós Ofisiál Governu Timor-Leste

 Dili, Loron 18 fulan-janeiru tinan 2017

Governu intensifika kompromisu iha aplikasaun husi Objetivu sira Dezenvolvimentu Sustentavel nian

Primeiru-Ministru, Rui Maria de Araújo, hamutuk ho dirijente sira husi Brazíl, Kolómbia, Alemaña, Libéria, Áfrika, Suésia, Tanzánia no Tunízia, foin daudaun ne’e haruka ona karta ida ba Sekretáriu-Jerál Nasoins Unidas nian, hodi grupu nivel aas kona-ba apoiu ba divulgasaun Ajenda tinan 2030 ninia naran. Haruka iha loron 30 fulan-dezembru tinan kotuk, karta ne’e hato’o felisitasaun ba António Guterres ba ninia eleisaun, deklara kompromisu grupu ne’e nian atu ajuda mantein “apoiu polítiku” iha difuzaun Objetivu sira husi Dezenvolvimentu Sustentável (ODS), hatudu asaun konkreta sira ne’ebé ninia membru sira tenke hala’o, iha nivel internu, no apela ba “implementasaun efetiva no universál husi ajenda tinan 2030 nian” sai hanesan “prioridade boot” husi “mandatu Sekretáriu-Jerál iha ninia lideransa ba Organizasaun ne’e”.

Governu Konstitusionál VI halo hela serbisu maka’as iha aplikasaun husi Objetivu sira 17 ne’e husi Dezenvolvimentu Sustentavel Nasoins Unidas nian. Iha fulan-setembru tinan 2015, Konsellu-Ministrus aprova ona rezolusaun ida hodi rekoñese importánsia husi ODS hodi kompromete an ona atu halo serbisu hodi alkansa objetivu hirak ne’e. Tanba ne’e maka Governu kria grupu serbisu nian ida, ne’ebé dirije husi Gabinete Primeiru-Ministru nian. Iha Nova Iorke, iha momentu aprezentasaun públika kona-ba Ajenda tinan 2030 nian, Timor-Leste, hanesan membru husi Grupu Nivel Aas, asume ona defeza kona-ba ninia aplikasaun.

Hahú kedas iha tempu ne’ebá, esforsu barak ona maka Governu halo atu estabelese prioridade sira entre Objetivu sira ne’e, atu nune’e bele tau Objetivu hirak ne’e iha prátika iha Timor-Leste, hatama objetvu sira ne’e iha planeamentu no kria estrutura monitorizasaun nian ida ne’ebé forte hodi avalia ninia progresu. Grupu serbisu nian ne’e hala’o armonizasaun ba Ajenda tinan 2030 nian ho estrutura Dezenvolvimentu Nasionál Timor-Leste nian, liuliu Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu tinan 2011-2030. Nune’e, grupu ne’e rekomenda ona ba Governu atu ko’alia kona-ba Ajenda ne’e iha etapa oinoin, hahú husi Objetivu 2 [Halakon hamlaha: nutrisaun no seguransa ai-han], 4 [Edukasaun ne’ebé iha kualidade] no 9 [Indústria, inovasaun no infraestrutura sira]. Programa ai-han Mundiál nian fó parabens ba aumentu finansiamentu iha Orsamentu Estadu nian ba tinan 2017, ne’ebé iha relasaun ho apoiu ai-han ba inan no labarik sira.

Portavós Governu nian, Ministru Estadu Agio Pereira, hateten katak “Timor-Leste iha knaar importante ida iha formulasaun ODS nian no nafatin apela kona-ba nia aplikasaun iha nivel globál, liuhusi Grupu Nivel Aas nian.  Hanesan ne’e mós, iha nivel internu, ita serbisu hela atu hatama objetivu sira ne’e iha ita-nia prosesu planeamentu nian, finansia objetivu hirak ne’e atubele atinje progresu ida ne’ebé lalais no monitoriza objetivu hirak ne’e atu avalia, ho loloos, rezultadu hirak ne’ebé alkansa tiha ona. ODS sira importante tebes iha modelu dezenvolvimentu nian ida ne’ebé di’ak ona, iha ne’ebé ema hotu buka atu garante katak ‘la iha ema ida maka hela iha kotuk’. Timor-Leste atinje ona nivel progresu nian ida ne’ebé enkorajadór relasiona ho Objetivu sira husi Dezenvolvimentu Miléniu nian uluk. Ita halo daudaun serbisu maka’as atu asegura katak ita sei halo buat barak liután bainhira tama ba iha tinan 2030, iha tempu ida iha ne’ebé mundu tomak tenke halibur malu ona atu konkista objetivu sira husi ajenda foun ne’e”. REMATA