Timor-Leste fó omenajen ba Mário Soares, Timor nia belun ida

Governu Timor-Leste, lori nasaun tomak nia naran, hato’o ninia simpatia kle’an ba antigu Prezidente no Primeiru-Ministru Portugál, Mário Soares nia mate.

Aleinde ninia knaar ne’ebé notavel hodi dirije rekonstrusaun demokrátika Portugál nian hafoin rejime Salazar no, tuir fali mai, promove ninia país ba nivel ne’ebé aas liu iha polítika Europa nian, Soares sai hanesan defensór ne’ebé dedikadu no klarus ba direitu Timor-Leste nian ba autodeterminasaun. Haree ba ninia solidariedade no kompromisu firme ba povu timoroan, Timor-Leste foti Mário Soares hanesan ninia belun boot ida no sei hanoin nia ho respeitu no  domin ne’ebé boot.

Iha tinan 1986, bainhira “kestaun Timor-Leste nian”, hahú lakon husi Europa nia hanoin, Prezidente Soares, ne’ebé foin simu pose, ko’alia iha Parlamentu Europeu nian no, iha apelu ida ho liafuan murak, konvida sira hotu ne’ebé maka marka prezensa iha fatin ne’ebá “atu fó atensaun no interese ne’ebé problema boot ida hanesan ne’e ezije”, no nia deklara katak “Portugál sei labele husik hela Timor-Leste ba nia destinu”. La kle’ur de’it, Parlamentu Europeia nian aprova rezolusaun ida, ne’ebé husu kona-ba ba ita-nia direitu ba autodeterminsaun. Ida ne’e sai hanesan marka importante ida  iha lansamentu fila-fali apoiu internasionál nian ba ita-nia luta. Ninia determinasaun atu haree demokrasia, justisa no protesaun direitus umanus iha Timor-Leste sai maka’as liután iha tinan hirak tuirmai. Nia sai sinseru no frontál liu-liu hafoin masakre Santa Cruz, iha tinan 1991, no utiliza ninia pozisaun atu habelar notísia kona-ba kondisaun sira iha Timor  iha momentu ne’ebá, ba dirijente, xefe Estadu no universitáriu sira iha Europa tomak.

Iha tinan 2016, Mario Soares simu kondekorasaun Estadu Timor nian ne’ebé boot liu, Grande Colar da Ordem de Timor-Leste [Kolar Boot Orden Timor-Leste nian] nu’udar rekoñesimentu ba ninia “solidaridade no apoiu ativu” iha luta atu hetan ukun an ba ita-nia nasaun. Kondekorasaun ne’e entrega husi Prezidente Repúblika Timor-Leste, Taur Matan Ruak, iha Lisboa, no Mário Soares nia oan mane, João Soares maka simu, ..Iha biban ne’e, Prezidente Timor nian destaka “solidariedade ne’ebé loloos no hanesan maun alin nian” husi antigu Prezidente na’in rua, Mário Soares no Jorge Sampaio – ne’ebé maka hetan mós kondekorasaun.

Portavóz Governu nian, Ministru Estadu Agio Pereira, hato’o kondolénsia ba eis-Prezidente ne’e ninia família no belun sira no hateten katak “Timor-Leste sei hanoin nafatin Mário Soares ho domin boot tebes. Husi ninia kompromisu ne’ebé boot kona-ba direitus umanus, justisa no solidaridade rezulta defeza ne’ebé maka’as no la-hatene kole ba direitu povu timoroan nian. Maske dook husi Lisboa, iha ne’e, iha ami-nia nasaun nia aldeia no instituisaun sira nia leet, impaktu husi nia amizade sei la lakon”. REMATA