Timor-Leste aprezenta ona ninia relatóriu daruak kona-ba Direitus Umanus

Timor-Leste aprezenta ona ninia Relatóriu kona-ba Revizaun Periódika Universál daruak ba Konsellu Direitus Umanus Nasoins Unidas nian, kona-ba situasaun Direitus Umanus iha rai-laran, iha loron 3 fulan-novembru liubá. Relatóriu ne’e entrega iha Sala Direitus Umanus no Sidadania nian iha Palásiu Nasaun sira nian, iha Jenebra (Suisa).

Iha ninia kualidade hanesan Xefe Delegasaun nasionál, Ministru Justisa, Ivo Valente, afirma katak “Timor-Leste hanesan rezultadu husi ideál ida husi dignidade, autodeterminasaun no liberdade, no protesaun internasionál ba Direitus Umanus kaer knaar ida ne’ebé importante iha kriasaun Estadu Timor-Leste nian”. Ivo Valente reforsa kompromisu ne’ebé klaru husi Timor-Leste kona-ba respeitu ba direitus umanus. Nia subliña kona-ba importánsia husi mekanizmu Revizaun Periódika Universál atubele refleta no avalia objetivu sira husi kumprimentu ba Direitus Umanus  iha mundu tomak.

Sorumutuk ne’e marka ho rekoñesimentu ba progresu Timor-Leste nian ne’ebé maka’as tebes iha matéria Direitus Umanus nian, ne’ebé fó-sai iha deklarasaun sira ne’ebé pozitiva no husi felisitasaun husi maioria Estadu 61 ne’ebé marka prezensa iha Sesaun da-26 Grupu Serbisu Revizaun Periódika Universál.

Timor-Leste simu ona rekomendasaun maizoumenus 174 husi Estadu-Membru sira, ne’ebé maka haree liu ba kestaun sira ne’ebé relasiona ho promosaun no protesaun direitus ema ho defisiénsia sira, feto no labarik sira nian, no mós ho problema sira kona-ba igualdade jéneru no asesu ba justisa, ba saúde no ba edukasaun. Iha rekomensaun sira ne’e temi mós kona-ba nesesidade atu hadi’a mekanizmu monitorizasaun nian kona-ba direitus umanus no kumprimentu ba obrigasaun hirak ne’ebé hatuur iha instrumentu internasionál hirak ne’ebé Timor-Leste ratifika ona. Iha mós apelu ida ba Timor-Leste atu ratifika instrumentu direitus umanus nian balun ne’ebé nasaun ne’e seidauk adere ba, liuliu Konvensaun kona-ba Direitu husi Ema ho Defisiénsia.

Iha loron 8 fulan-novembru, aprova ona Relatóriu husi Grupu Servisu nian husi Sesaun da-26 Revizaun Periódika Universál. Agora tama fali ba prosesu konsulta ida ho entidade sira ne’ebé relevante iha nivel nasionál, ne’ebé lidera husi Ministériu Justisa, ho objetivu atu halo definisaun ba pozisaun Timor-Leste nian iha kada rekomendasaun ne’ebé simu ona. Rezultadu husi konsulta ne’e tenke aprezenta  ba Konsellu Direitus Umanus iha prazu másimu fulan-tolu. IMG 1307 300x194 Timor Leste aprezenta ona ninia relatóriu daruak kona ba Direitus Umanus

Aleinde Ministru Ivo Valente, partisipa mós Embaixadór Timor-Leste nian iha Jenebra, Marciano da Silva, no reprezentante sira husi Ministériu Justisa, Ministériu Interiór, Ministériu Defeza, Ministériu Edukasaun, Ministériu Saúde no Solidariedade Sosiál no ekipa téknika ne’e rasik.

Revizaun Periódika Universál  maka mekanizmu Konsellu Direitus Umanus nian ida, ne’ebé halibur Estadu-membru Nasoins Unidas nian hamutuk 193. Hahú kedas husi nia sesaun dahuluk, iha fulan-abríl tinan 2008, Estadu-membru sira ne’e hotu sai ona hanesan objetu husi revizaun iha siklu da-1. Iha ámbitu siklu da-2 nian, halo ona revizaun ba situasaun Estadu-membru 182. Siklu foun ne’e analiza progresu sira iha situasaun Direitus Umanus nian, iha país ida-idak dezde revizaun dahuluk; Estadu ida-idak iha posibilidade atu subliña asaun no medida konkreta hirak ne’ebé foti ona ba aplikasaun rekomendasaun hirak ne’ebé simu iha Siklu Revizaun uluk nian.

Revizaun Periódika Universál  dahuluk ba Timor-Leste hala’o iha fulan-outubru tinan 2011, no Timor-Leste simu ona rekomendasaun 125, husi hirak ne’ebé nasaun ne’e apoiu ona 124, ne’ebé ninia kumprimentu sai objetu husi avaliasaun nian iha ámbitu relatóriu daruak, ne’ebé agora aprezenta ne’e.

Relatóriu hirak ne’ebé sai hanesan baze ba revizaun daruak Timor-Leste nian disponível iha http://www.ohchr.org/EN/HRBodies/UPR/Pages/TLSession26.aspx

Sesaun Timor-Leste nian tranzmite diretu ihawebcast live Nasoins Unidas nian, no bele haree kompletu iha webtv.un.org.

url: https://timor-leste.gov.tl?lang=tp&p=16688