Ministru Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun Timor-Leste, Hernâni Coelho, partisipa iha Konferénsia Rejionál Ministeriál Bali Process kona-ba Tráfiku Umanu no Krime Tranznasionál sira seluk, ba dala-6, ne’ebé hala’o iha loron 22 no 23 fulan-marsu 2016, iha Bali, Indonézia. Indonézia ho Austrália mak prezide hamutuk sorumutuk ne’e. Sorumutuk ne’e ninia objetivu mak atu hatán ba kestaun tráfiku umanu no dezafiu sira relasiona ho migrasaun iregulár iha rejiaun ne’e.
Reuniaun ne’e iha nia karakterístika rasik, kompara ho prosesu konsulta rejionál sira seluk tanba halonasaun hirak ne’ebé sai hanesan orijen, tránzitu no destinu hosi migrasaun iregulár no organizasaun internasionál relevante sira, ne’ebé adere ba prinsípiu burden sharing no responsabilidade koletiva, bele hasoru malu hodi fahe esperiénsia no dezafiu saida de’it mak nasaun sira ne’e hasoru.
“Inisiativa harii Bali Proces, relasiona ho tráfiku umanu, migrasaun ilegál ho krime sira, ne’ebé konsidera hanesan krime kontra umanidade, liuhusi prosesu promosaun ka komersializasaun, no violasaun ba lei sira ne’ebé iha, liu-liu kona-ba kestaun ema nia movimentu hosi rai ida ba rai seluk,” Ministru Hernâni Coelho dehan.
Ministru Hernâni Coelho esplika, forum ne’e nu’udar forum ba nasaun membru sira atu fahe esperiénsia kona-ba saida maka nasaun ida-idak hasoru ho problema hirak ne’e, kriasaun mekanizmu kooperasaun, atu hatán ba situasaun tráfiku umanu, krime tranznasionál sira seluk no lejizlasaun hirak ne’ebé vigora iha rai ida-idak.
Durante sorumutuk ne’e, konsege prodús deklarasaun ida ne’ebé reflete rezultadu husi diskusaun sira ne’ebé hala’o ihasorumutuk ba dala-6 ne’e no Deklarasaun Ministeriál ne’ebé sita mós kompromisu nasaun membru sira nian atu bele foti medida hirak ne’ebé efetivu no koordenadu ho diak hodi hasoru onda migrasaun iregulár iha rejiaun ne’e.
Partisipante sira konkorda atu hametin kooperasaun entre rain hotu-hotu, tantu ida ne’ebé sai hanesan orijen husi ema sira ne’ebé sai vitima tráfiku umanu nian, hirak ne’ebé sai nu’udar pontu tránzitu nian no no mós sira ne’ebé sai hanesan destinu.
“Rain hotu-hotu ne’ebé mak envolve, atu tama iha kategoria ida ne’ebé deit, iha responsabilidade atu serbisu ho sira seluk hodi previne, evita ka responde bainhira situasaun sira ne’e mosu”, Hernâni Coelho dehan tan.
Durante diskusaun, mosu mós ideia atu iha sinkronizasaun legizlasaun iha nasaun ida-idak, atu nune’e bele intensifika liután informasaun entre nasaun membru sira. Nune’e, autoridade sira bele koopera lalais hodi deteta ho antesedénsia, no reaje hafoin akontese tráfiku umanu. Atu nune’e, bainhira trafikante sira tama ona iha rain ida, iha de’it posibilidade ba sira atu fila-fali ba sira-nia rain, voluntariamente ka involuntariamente.
Tinan rua tuir mai, rai hotu-hotu sei serbisu hamutuk atu transforma deklarasaun ne’e ba atividade pratika, nune’e bele intensifika no halo di’ak liután sistema serbisu nian atubele hetan rezultadu ne’ebé efisiente no efikás.
Partisipante iha konferénsia ne’e ema hamutuk na’in 267 mai husi nasaun hamutuk 48, inklui Ministru na’in 17. Aleinde ne’e iha mós partisipante husi nasaun 5 no organizasaun internasionál 6 hanesan observadór. Jornalista sira-ne’ebé halo kobertura hamutuk 34, tantu nasionál no mós internasionál.