Ministru Estadu no Prezidénsia Konsellu Ministru no

  Portavós Ofisiál Governu Timor-Leste

 Díli, loron 2 fulan-maiu tinan 2016

Konsiliasaun  Obrigatória avansa, maibe bele evita ho kompromisu

Governu Austrália notifika ohin kona-ba nomeasaun ba sira-nia mediadór na’in rua ba prosesu Konsiliasaun Obrigatória, ne’ebé Timor-Leste maka hahú iha loron 11 fulan-abríl liubá.

Tamba Austrália rekuza hela de’it atu halo negosiasaun kona-ba fronteira tasi nian ida ne’ebé permanente, Timor-Leste hahú prosesu bazeia ba dispozisaun sira husi Konvensaun Nasoins Unidas nian kona-ba Direitu Tasi nian, atu viabiliza akordu ida ho Austrália kona-ba matéria ne’e.

Austrália nia fronteira ho ninia nasaun viziñu sira seluk loos hotu ona, exetu ho Timor-Leste, maske nasaun ne’e konkorda tiha ona, iha tratadu ne’ebé asina tiha ona dékada ida resin, atu hahú negosiasaun tuir lei internasionál. Primeiru Ministru Rui Maria de Araújo, esplika katak “estabelese fronteira permanente tasi nian hanesan prioridade nasionál nian ida ba Timor-Leste, pasu ikus iha konkretizasaun ita-nia soberania hanesan Estadu Independente ida”.

Prosesu konsiliasaun ne’e sei hala’o husi painél ida kompostu husi peritu independente na’in lima ne’ebé halo parte iha komisaun ida ne’ebé hanaran Komisaun Konsiliasaun nian. Konsiliadór Timor-Leste nian na’in rua fo-sai ona iha ninia notifikasaun. Agora, iha prazu loron 30 nia laran, painél ne’e sei nomeia tan membru dalimak ida hanesan prezidente.

Funsaun Komisaun ne’e nian, tuir buat ne’ebé estabelese ona iha aneksu V CNDUM nian, maka “rona parte sira ne’ebé iha, ezamina sira-nia alegasaun no akuzasaun sira, no halo proposta ba parte sira ne’e atubele to’o ba akordu amigavel ida”. Komisaun ne’e buka atu enkoraja parte rua atu halo negosiasaun, tuir forma ida ne’ebé efikás no asiste husi parte datoluk ida. Se iha tempu fulan 12 nia laran maka laiha rezultadu, komisaun ne’e sei fo-sai ninia rekomendasaun sira iha forma relatóriu nian ida.

Negosiadór Prinsipál Timór nian ba Fronteira Tasi nian, Kay Rala Xanana Gusmão. Fó-sai iha Iha loron-sesta liubá, loron 29 fulan-abríl, iha Sydney, katak “ami sempre dispostu atu halo negosiasaun, nu’udar nasaun sira seluk mós iha obrigasaun atu halo, tuir lei internasionál sira. Importante atu dehan sai katak Austrália bele konkorda, agora, atu halo negosiasaun fronteira tasi nian ka fó lisensa ba tribunál internasionál atu foti desizaun ida kona-ba atu tau fronteira ne’e iha ne’ebé los, no ami mós sei ho laran kontente simu posibilidade ida ne’e”.

Portavós Governu Konstitusionál VI nian, Ministru Estadu Agio Pereira, akresenta katak “Timor-Leste prontu atu halo kompromisu totalmente ho Komisaun ne’e, ne’ebé buka atu ajuda nasaun rua ne’e hodi to’o ba akordu amigavel ida. Maibé, buat sira ne’e hotu la presiza ba nasaun belun rua ne’e.”