Soru-mutu Konsellu Ministrus loron 10 fulan Fevereiru tinan 2010
GOVERNU KONSTITUSIONÁL IV
SEKRETARIA ESTADU KONSELLU MINISTRU
KOMUNIKADU IMPRENSA
Soru-mutu Konsellu Ministru iha loron 10 fulan Fevereiru tinan 2010
Konsellu Ministru hala’o soru-mutu iha loron Kuarta ne’e, loron 10 fulan Fevereiru tinan 2010, iha sala Soru-mutu Konsellu Ministru nian, iha Dili , no halo aprovasaun ba:
- 1. Rezolusaun ne’ebé kria Grupu Traballu ida atu Implementa Sistema Seguransa Sosiál ida.
Direitu timor-oan hotu-hotu nian ba seguransa sosiál, no obrigasaun Estadu nian atu promove organizasaun sistema sosiál ida, prevee iha artigu 56.o Lei-inan nian.
Haree ba obrigasaun konstitusionál ida ne’e, no nesesidade atu tau hamutuk enerjia iha estudu kona-ba variavel sira kona-ba implementasaun sistema ida ne’e nian, ohin Governu halo aprovasaun ba Rezolusaun ida ne’ebé kria grupu interministeriál ida, ne’ebé Ministériu Solidariedade Sosiál mak lidera, atu promove estudu hirak ne’ebé nesesáriu.
Grupu Traballu ne’e, integra mós reprezentante sira husi Ministériu Defeza no Seguransa, Ministériu Finansa, Ministériu Saude, Ministériu Administrasaun Estatál no Ordenamentnu Territóriu, Sekretaria Estadu Formasaun Profisionál no Empregu no husi Komisaun Funsaun Públika.
Ekipa ne’e iha ninia funsaun Espesiál rua: ida uluk mak define rejime tranzitóriu ida kona-ba reforma ba traballadór hotu-hotu Estadu nian ne’ebé to’o ona idade reforma nian, tuir fali mak, forma ideia ida kona-ba modelu sistema seguransa sosiál nian ida ne’ebé atu adota iha Timor-Leste.
Ho razaun ida ne’e, Grupu Traballu ne’e tenke estuda hamutuk no aprezenta ba Governu proposta ida, ne’ebé inklui determinasaun kona-ba universu entidade kontributiva sira no tratamentu ne’ebé bele mosu seluk husi sira ne’e, determinasaun taxa kontributiva, determinasaun benefisiáriu no benefísiu hirak ne’ebé atu fó, hanesan mós, entre sira ne’e, prestasaun sosiál hirak ne’ebé ohin loron iha ka tenke agrega iha sistema no hirak ne’ebé mak tenke mantein no âmbitou prestasaun asisténsia sosiál nian.
Ho aprovasaun Rezolusaun ida ne’e, Governu promove, pasu uluk ida kona-ba atu tau iha prátika imperativu konstitusionál hodi garanti seguransa traballadór timor oan siran nian hafoin hala’o knaar iha sira nia moris ne’ebé sira dedika ba dezenvolvimentu Nasaun nian.
2. Rezulusaun ne’ebé Promove Enseramentu Programa “Hamutuk Hari’i Uma”
Programa “Hamutuk Hari’i Uma” kria ho objetivu atu fó opsaun oioin ne’ebé bele posibilita dezlokadu sira hodi bele no hela fila-fali ho respeitu ba sira nia direitu no dignidade.
Ho ida ne’e, koloka ona ba ema sira ne’ebé rejista ona iha programa laran, opsaun oioin hanesan atribuisaun pakote rekuperasaun nian, disponobilizaun hela-fatin tranzitóriu, no apoiu durante fila hikas ba uma.
Família hamutuk 17.287 mak rejista iha programa ne’e, no família hamutuk 17.000 mak fila ona ba sira nia hela fatin uluk, nune’e sei iha família balun mak hein hela tulun husi Estadu.
Nune’e mak ohin Governu rezolve taka programa ne’e, sei kontinua rezolve kazu hirak ne’ebé sei falta hela, to’o loron 31 fulan Maiu tinan ida ne’e nian.
Ba kazu hirak ne’ebé pendente hela, família sira tenke aprezenta dokumentasaun no informasaun ne’ebé falta hela, to’o loron 28 fulan Fevereiru, tanba ne’e, liu tiha data ida ne’e sei la simu tan informasaun adisionál sira.
Desizaun kona-ba situasaun pendente hirak ne’e sei desidi to’o loron 16 fulan Marsu oin mai no rezultadu sei taka iha edifisiu Ministériu Solidaridade Sosiál nian.
kona-ba família hirak ne’ebé rejista tiha ona iha programa ne’e maibe sei hela nafatin iha hela-fatin tranzitóriu, to’o loron 28 fulan Fevereiru tenki husik hela ona fatin ne’e, bainhira simu ona “pakote rekuperasaun “ ne’ebé refere.
Iha loron 1 fulan Marsu, imóvel ne’ebé mak sei instala iha hela-fatin provizóriu sei haruka fila-fali ba Direksaun Nasionál Tera no Propriedade, Ministériu Justisa nian.
3. Dekretu ne’ebé kria Komisaun Verifikasaun Dadus husi períodu Primeiru Rejistu ba Kombatente Libertasaun Nasionál.
Hodi kumpri buat ne’ebé determina tiha ona iha artigu 3.° husi Lei 9/2009, loron 29 fulan Jullu, ne’ebé altera Estatutu Kombatente Libertasaun Nasionál, Governu aprova dekretu ida ne’ebé kria Komisaun ida, ne’ebé sei simu, hanesan misaun, verifika no halo validasaun ba dadus kona-ba rejistu ba Kombatente Libertasaun Nasionál ne’ebé hahuu iha fulan Setembru tinan 2002.
Entretantu Governu hahuu, iha fulan Maiu tinan 2009, períodu foun ida ba rejistu Kombatentes ne’ebé nesesáriu atu garante kredibilidade husi dadus husi rejistu ida uluk, hodi evita duplikasaun rejistu, buat ne’ebé mak posível bainhira dadus rejistu inisiál verifikadu no konfirmadu hotu ona to’o ramata segundu periodu husi rejistu ne’ebé mak oras ne’e daudaun hala’o hela.
Komisaun ne’e sei kompostu husi ekipa sentrál ida ne’ebé mak sei funsiona hanesan koordenadór-jeral servisu nian, no sei deside verifikasaun final ba kada prosesu; nu’udar par husi ida ne’e sei ezisti tan ekipa rejionál lima ne’ebé sei dezenvolve nia servisu verifikasaun dadus hamutuk iha baze sira, iha nível distritu no suku sira. Sei eziste mós ekipa ida seluk, ne’ebé responsabiliza ba verifikasaun dadus kona-ba membru organizasaun juventude nian, ne’ebé mak sei atua ho forma transversal ida hamutuk ho ekipa sira seluk.
