Ministru Estadu no Prezidénsia Konsellu Ministru no

  Portavós Ofisiál Governu Timor-Leste

 Dili, loron 7 fulan-juñu tinan 2015

Parseria Dezenvolvimentu nian vigora fila-fali liuhusi SPDTL 2015 nian

Sorumutuk Parseiru Dezenvolvimentu Timor-Leste nian (SPDTL) hala’o iha loron sábadu, iha Sentru Konvensaun Dili nian. Governu konvoka sorumutu anuál ne’e ho parseiru dezenvolvimentu nian sira no interveniente lubuk ida atu fahe ninia vizaun ba futuru, ko’alia kona-ba prioridade prazu médiu nian no halo reflesaun kona-ba progresu ne’ebé alkansa tiha ona iha dezenvolvimentu nasionál. Tinan ida ne’e, SPDTL ko’ali liu kona-ba “Konsolidasaun Instituisaun sira nian no Tranzisaun ba ninia Reziliénsia”.

Iha ninia diskursu maklokek nian, Primeiru-Ministru, Rui Maria de Araújo, haktuir katak sorumutuk ne’e hala’o sei iha situasaun falesimentu (mate) Fernando La Sama de Araújo ninian. Primeiru-Ministru agradese ba komunidade internasionál no parseiru dezenvolvimentu nian sira tanba “hamutuk ho ami iha tempu triste nian ida ne’e no tanba hatudu respeitu ida ne’ebé boot tebetebes ba ami-nia eroi nasionál”.

Tuirmai, Primeiru-Ministru aprezenta reflesaun ida kona-ba buat hirak ne’ebé Timor-Leste halo ona to’o agora hahú husi loron restaurasaun independénsia nian. Nia relasa katak “ho aliserse seguransa no pás nian, ami konsege hamoris  ami-nia ekonomia no kria resbisu barak liután ba ami-nia povu” no “estabelese planu ida ba prazu naruk atubele harii ami-nia infraestrutura no hadi’a ami-nia servisu sosiál sira”. Maibé, nia salienta katak sei iha “dezafiu barak”, tanba timoroan barak maka sei moris iha situasaun susar nia laran, dezigualdade ne’ebé boot entre sira ne’ebé hela iha Dili ho sira ne’ebé hela iha munisípiu sira, no nesesidade urjente atu hadi’a “prestasaun servisu públiku sira no kualidade husi obras públikas Governu nian”.

Dezafiu hirak ne’e sai hanesan sentru husi Programa Governu Konstitusionál VI ninian. Aprezentasaun no painél diskusaun nian ne’ebé realiza iha SPDTL tinan 2015 nian trasa asaun espesífika sira ne’ebé Governu atu hala’o iha tinan rua hobalun oin mai, liuliu, liuhusi programa reforma nian ida ne’ebé inklui reforma Administrasaun Públika, reforma fiskál no tributária no armonizasaun no normalizasaun lei sira.

Iha sorumutuk ne’e halo mós diskusaun kona-ba kestaun internasionál sira, inklui Ajenda Dezenvolvimentu Pos-2015 Nasoins  Unidas nian. Ministru Negósius Estranjeirus no Kooperasaun, Hernani Coelho, esplika kona-ba medida hirak ne’ebé to’o oras ne’e foti ona, kona-ba formasaun ajenda foun ida ne’e nian, no medida hirak ne’ebé atu foti iha fulan hirak oin mai. Timor-Leste, liu-liu liuhusi ninia embaixada iha Nova Iorke, defende maka’as “objetivu pás nian” ida iha ajenda foun ne’e, ne’ebé bazeia ba prinsípiu ne’ebé nasaun-membru g7+ nian sira aseita no ne’ebé maihusi Timor-Leste nia esperiénsia rasik, ne’ebé dehan “la dezenvolvimentu se dame la iha,  pás mós la  iha se la iha dezenvovimentu”.

Ministru Planeamentu no Dezenvolvimentu Estratéjiku, Kay Rala Xanana Gusmão, ko’alia kona-ba ideia ida ne’e no kona-ba jornada dezenvolvimentu nasionál no internasionál nian sira, iha diskursu ida ho títulu: “Husi Kostrusaun Pás nian ba Konstrusaun Estadu: Tempu Uluk, Tempu Agora no Dezafiu sira iha Tempu Oin Mai”.

Aprezentasaun espesiál sira seluk inklui mós palestra ida husi Dr. Mari Alkatiri, ne’ebé ko’alia mós kona-ba abrodajen konsensuál atuál ba konstrusaun Estadu no inovasaun kona-ba zona espesiál dezenvolvimentu nian sira. Iha mós painél ida ho reprezentante na’in neen husi nasaun sira husi g7+ nian, ho tema: “Sai husi Frajilidade no La’o ba Reziliénsia”.

Nasaun sira husi g7+ nian hatudu sira-nia laran haksolok ho tulun no lideransa ne’ebé maka Timor-Leste fó ba grupu ne’e. Tuir reprezentante Guiné-Bissau nian, hatudu momoos ona katak esforsu Timor-Leste nian iha terrenu importante ba sira-nia eleisaun sira ne’ebé livre, ne’ebé realiza ona iha tinan kotuk. Ministru Planeamentu no Kooperasaun Internasionál Repúblika Sentru-Afrikana nian, Florence Limbio, mós elojia esforsu ne’ebé Timor-Teste halo dadaun iha sira-nia nasaun, espesialmente liuhusi vizita ne’ebé Ministru Xanana Gusmão hala’o foin lalais ne’e.

Iha tinan 2011, SPDTL sai hanesan plataforma ida ne’ebé utilizadu hodi lansa Planu Dezenvolvimetu Estratéjiku Timor-Leste nian. Iha tinan ne’e sai hanesan “plataforma lansamentu nian” dala ida tan ho aprezentasaun ofisiál kona-ba “Avaliasaun kona-ba Akordu Foun” g7+ nian no “Konta Nasionál sira tinan 2013 nian”.

Halo parte mós iha programa SPDTL tinan 2015 nian maka sorumutuk bilaterál lubuk ida, ne’ebé hala’o iha Ministériu Negósius Estranjeirus no Kooperasaun, iha loron 4 fulan-juñu.

Portavós Governu Konstitusionál VI nian, Ministru Estadu Agio Pereira, agradese ba “partisipasaun husi ita-nia parseiru dezenvolvimentu nian sira iha SPDTL tinan 2015 nian ne’e. Sorumutuk tinan ida ne’e sai hanesan forum importante ida hodi diskute prioridade sira governu foun ne’e nian ho ita-nia parseiru sira. Troka hirak ne’e reforsa ita-nia kooperasaun, atu nune’e hamutuk ita bele habelar no hadi’a rezultadu husi ita-nia esforsu tomak”.