Iha loron 20 fulan Jullu, iha Centro de Convenções de Dili, hala’o lansamentu kampaña kona-ba Dezafiu Hamlaha Zero Organizasaun Nasoins Unidas (ONU) nian no “hamutuk kontra hamlaha” inisiativa CPLP nian. Nune’e, hala’o mós lansamentu ba Planu Asaun Nasionál kona-ba “Halakon Hamlaha no Malnutrisaun iha Timor-Leste”.
Ho Baze ba projetu hirak ne’e, asina ona kompromisu konjuntu ida, ne’ebé responsável nasionál sira maka responsabiliza, tuir dokumentu, “liuhosi esforsu koletivu no koordenasaun nian, la’ós atu hamenus de’it malnutrisaun no hamlaha iha Timo-Leste, maibé atu halakon mós malnutrisaun no hamlaha iha tinan sanulu nian laran (2015-2025)”.
Membru oioin Governu nian maka marka prezensa ba-iha eventu ne’ebé haree liu ba esplikasaun husi Vise-Primeiru-Ministru, Fernando La Sama de Araújo, Ministru Agrikultura no Peska, Mariano Assanami Sabino, no Ministru Saúde, Sérgio Lobo, kona-ba projetu hirak ne’ebé lansa tiha ona ne’e. Marka mós prezensa ba-iha eventu ne’e maka Ministru no Sekretáriu Estadu sira ne’ebé sai signatáriu ba kompromisu konjuntu ne’e. Iha nível internasionál nian, haree liu ba prezensa Konselleira Espesiál Nasoins Unidas nian ba Timor-Leste, Noeleen Heyzer, prezensa Sekretáriu Ezekutivu CPLP nian, Murade Murargy, no mós Diretór-Jerál FAO nian, José Graziano da Silva.
Seguransa Alimentár hahú kedas hosi 2008 hanesan prioridade ida ba-iha ajenda Governu nian. Iha Outubru 2010, asina Deklarasaun Komoro nian ne’ebé hametin kompromisu nasionál Timor-Leste nian laiha hamlaha no malnutrisaun. Ministériu no Sekretaria Estadu barak maka servisu ona ba-iha Kuadru Konsellu Nasionál nian ba Soberania, Seguransa Alimentár no Nutrisaun iha Timor-Leste (KONSSANTIL).
Seguransa Alimentár ne’e sai preokupasaun hotu-hotu nian ba organizasaun mundiál oioin. Kliente sira ba inisiativa globál no rejionál, no liuhosi tentativa ida atu kombate hamlaha no malnutrisaun iha Timor-Leste, Governo, liuhosi kolaborasaun ho parseiru dezenvolvimentu sira inklui Organizasaun Nasoins Unidas nian ba Alimentasaun no Agrikultura (sigla ho lian inglés FAO) no Organizasaun Sosiedade Sivil, halo ona lansamentu ba inisiativa no Planu Asaun Nasionál kona-ba “Halakon Hamlaha no Malnutrisaun iha Timor-Leste”, iha fulan Janeiru 2014.
Hanesan Primeiru-Ministru Xanan-Gusmão esplika iha prefásiu dokumentu ne’e nian, ne’ebé kompostu hosi sesaun tolu, “Sesaun 1 hato’o vizaun jerál ida iha nível globál, rejionál no nasionál ba dezafiu hamlaha no malnutrisaun iha nasaun sira hodi hatán ba dezafiu ne’e. Sesaun 2 aprezenta elementu-xave ba Planu Asaun. Sesaun 3 trasa liña jerál sira no mekanizmu koordenasaun, organizasaun, mobilizasaun, no dotasaun rekursu sira, implementasaun, elaborasaun ba relatóriu sira, kaudru no mekanizmu ba monitorizasaun nian sira no avaliasaun ba Planu Asaun Nasionál nian “Halakon Hamlaha no Malnutrisaun iha Timor-Leste”.
Projetu nasionál ne’e, mosu liuhosi lansamentu ba nível global, iha tinan 2012, kona-ba “Dezafiu Hamlaha Zero”- Sekretáriu-Jeral Organizasaun Nasoins Unidas nian, Ban Ki-moon nian, Ban Ki-moon, ne’ebé, iha tinan 2013 lansa tiha ona iha rejiaun Ázia-Pasífiku no hetan partisipasaun Primeiru-Ministru Timor-Leste nian.
Kampaña “Hamutuk Kontra Hamlaha!”, lansa ona iha Maputo iha fulan-Fevereiru tinan 2014. Maibé, liuhosi okaziaun ba Sorumutu Ordinária Konsellu Ministru da-XVIII nian iha fulan-Jullu tinan 2013, harii tiha ona Rezolusaun ida kona-ba kampaña “Hamutuk Kontra Hamlaha”, fó laran metin ba-iha CPLP. Ne’e hanesan inisiativa ida CPLP nian ho objetivu atu bele mobiliza sosiedade ba prosesu harii Komunidade povu nian ida ne’ebé laiha hamlaha.
Lansamentu kampaña ne’e hala’o durante Simeira CPLP nian iha Timor-Leste, ho intensaun hodi sensibiliza no mobiliza sidadaun sira hotu nian no liuliu ba autoridade sira, ba kestaun seguransa alimentár ne’ebé afeta besik ema millaun 28 iha Komunidade ida ne’e nia laran.