………………………………………………………………………………………………………………
Díli, Loron 24 Fulan Juñu Tinan 2014
Komunikadu Imprensa
Sorumutu Konsellu Ministru nian loron 24 fulan Juñu tinan 2014
Governu Konstitusionál V hala’o sorumutu iha loron Tersa ne’e, loron 24 fulan Juñu tinan 2014, iha sala sorumutuk Konsellu Ministru nian, iha Palásiu Governu, iha Dili no aprova ona:
1. Proposta kona-ba Rezolusaun ba Ratifikasaun Konstiuisaun Organizasaun Internasionál Traballu nian
Diploma ne’e ninia objetivu atu fó lejitimidade ba ratifikasaun tratadu multilaterál konstitutivu Organizasaun Internasionál Traballu (OIT) nian.
Timor-Leste liu hotu ona prosesu internasionál kona-ba vinkulasaun Estadu nian ba OIT iha tinan 2003, liuhusi aseitasaun formál kona-ba direitu no obrigasaun husi ninia Konstituisaun, nu’udar tratadu multilaterál konstitutivu. Maibé, maske Estadu iha vinkulasaun internasionál ida ne’e, tuir buat ne’ebé hatuur iha Konstituisaun OIT nian, oras ne’e tenke halo hotu ona prosedimentu kona-ba direitu internu ba ratifikasaun Konstituisaun OIT nian ne’e, tuir Proposta Rezolusaun nian ida ne’e ne’ebé sei hato’o ba Parlamentu Nasionál.
2. Proposta kona-ba Rezolusaun ba aparovasaun Akordu entre Governu Repúblika Demokrátika Timor-Leste no Governu Repúblika Populár China atu Halakon Vistu ba Sira ne’ebé uza Pasaporte Diplomátiku no Pasaporte Servisu nian
Atu halakon vistu iha pasaporte diplomátiku sira no pasaporte servisu nian entre Repúblika Populár China no Repúblika Demokrátika Timor-Leste atu fasilita servisu ba sira nia ofisiál no funsionáriu diplomátiku sira.
Halakon vistu ida ne’e sei vale ba tama, hela no sirkulasaun iha nasaun rua ne’e, ba períódu ida ne’ebé la liuhusi loron 30.
3. Rezolusaun Governu nian nee’ebé aprova Akordu Kooperasaun Ekonómika no Téknika entre Repúblika Demokrátika Timor-Leste no Repúblika Populár China
Diploma ida-ne’e mosu husi asinatura Akordu Kooperasaun Ekonómika no Téknika entre Repúblika Demokrátika Timor-Leste no Repúblika Populár China ne’ebé hala’o iha fulan-Abríl tinan 2014.
Akordu ida-ne’e ninia objetivu mak atu promove kooperasaun ekonómika no téknika entre nasaun-rua, liuhusi doasaun Yuan Renminbi millaun atus-neen ne’ebé Governu Repúblika Populár China fó ba Governu Timor-Leste.
4. Dekretu-Lei ne’ebé aprova Estatutu Arkivu no Muzeu Rezisténsia Timoroan
Diploma ida-ne’e aprova estatutu Arkivu no Muzeu Rezisténsia Timoroan nian. Institutu Públiku ida-ne’e hetan autonomia administrativa, téknika, finanseira no iha patrimóniu rasik.
Arkivu & Muzeu Rezisténsia Timoroan (AMRT) harii iha tinan 2005 ho nia misaun prinsipál atu rai-didi’ak, valoriza no fó-sai memória Rezisténsia no kultura povu timoroan nian, no mós patrimóniu istóriku nasionál.
Konsellu Ministru analiza mós:
1. Komunikasaun Nasionál Dahuluk Timor-Leste nian iha ámbitu Konvensaun-Kuadru Nasoins Unidas nian ba Alterasaun Klimátika
Aprezentasaun dokumentu ida-ne’e nian ba Governu mosu tanba ratifikasaun Timor-Leste nian ba Konvensaun-Kuadru Nasoens Unidas ba Alterasaun Klimátika (CQNUAC, sigla iha lian portugés) iha fulan-Outubru tinan 2006, no Protokolu Quioto ba CQNUAC iha fulan-Outubru tinan 2008. Tuir CQNUAC, Timor-Leste iha obrigasaun atu aprezenta ninia Komunikasaun Nasionál Dahuluk ba Konferénsia Parte sira, (COP sigla iha lian portugés). Dokumentu ne’e hahú dezenvolve ona iha tinan 2011 no hetan apoiu husi ajénsia internasionál ho kolaborasaun husi interveniente lubuk ida, entre instituisaun governu lokál nian sira, reprezentante sira husi meiu akadémiku, setór privadu no organizasaun la’ós-governu nian sira.
Komunikasaun Nasionál Dahuluk iha rekomendasaun hirak ne’ebé refleta estudu kle’an ida kona-ba situasaun klimátika iha Timor-Leste, ne’ebé, hanesan Primeiru-Ministru dehan iha lia-makloke dokumentu ne’e nian, “nu’udar instrumentu-xave hodi dezenvolve estratéjia adaptasaun no diminuisaun nian no bele sai mós hanesan mekanizmu ida ne’ebé loke-dalan ba diálogu polítiku no ida ne’ebé hasa’e sensibilizasaun ema hothotu nian kona-ba mudansa klimátika”.