Importánsia ba Família iha Timor-Leste

Kultura tradisionál timor nian-defende tiha ona durante resisténsia, no ne’ebé, serve ona, mós, ba atu ajuda defende argumentu ba independénsia, ba diferensa kultural relasiona ho povu okupante - hatur iha komplexidade estrutura familia nian ne’ebé hala’o iha Timor-Leste.
Trata kona-ba estrutura ida particular liu, dala barak entende ladún di’ak husi malae (estrajeiru sira).La’os por akazu ne’ebé maske dezkoñesidu, iha Timor-Leste-no nune’e ona, katak asimiladu tiha ona husi male sira-ne’ebe bolu mana ka maun (karik idade ka situasaun sosiál ne’e semellante ba feto no mane, respetivamente), tia ka tiu ( karik bolu ba ema ruma mak katuak liu, jerasaun ida ka rua ona), avó ka avô (karik idade ne’ebé avansada liu ona)
Iha prátika, oan, oan sarani, primu ka ema ne’ebe hanesan iha ligasaun estrutura tradisionál, ne’e konsidera familia direktu, situasaun ne’ebé traduz kna’ar sentrál iha estrutura husi lasu familiar iha sosiedade timor oan nian.
“Lasu parente nian oferese perspetiva ida ba longu prazu, ne’ebé falta iha relasaun sira seluk. Atu permanese relasaun hirak familiar nian, nu’udar baibain sei garante husi lasu biolójiku, permite, iha medida ne’ebé luan, harí konfiansa no kompromisu husi ida ba ida. Kria mós protesaun-materiál sira no efetiva-entre indivíduo no nia família. Ne’e signifika, iha família ida ne’ebé boot liu hanesan ne’ebé eziste iha estrutura tradisionál Timor-Leste nian, ne’ebé eziste vínkulu ida forte iha sosiedade ne’ebé garante moris di’ak entre familia sira. Iha solidariedade ida familiar, liu-liu ne’ebé hare iha serimónia sira, hanesan ema kaben, hakoi mate, ka iha serimónia feto sá ho umane (parente liu husi afinidade, husi parte feen no husi parte laen nian), ne’e hanesan serimónia tradisionál ne’ebe mak sei konserva hela iha ita nia sosiedade”, hatuir Ministra Solidariedade Sosiál, Maria Domingas Fernandes Alves.
Iha Díli, ho modernizasaun ne’ebé lais ne’ebé mak verifika iha tinan hirak ne’e, hetan familia timor oan ne’ebé adota ona moris ida la’ós tradisionál ona, ne’ebé aman, inan no oan sira moris mesak de’it, laiha familia sira seluk. Mudansa ne’e - ne’ebé labele evita ona (inevitável) - iha nia impaktu iha estrutura sosiál. Konsekuénsia ida ne’ebé mosu kedas mak halakon lasu solidariedade ne’ebé mak hala’o no dezenvolve tiha ona iha tempu naruk ne’e. Maria Domingas Fernandes Alves, konsidera katak tenke iha konsiensializasaun no preparasaun ida ba mundansa ne’e, iha nível sosiál ka liu-liu husi parte ukun na’in sira.