Konferénsia Nasionál Daruak Reforsa Kompromisu Timor-Leste nian ba Edukasaun Pré-Eskolár
Ministériu Edukasaun, iha parseria ho autoridade munisípiu, lider komunitáriu, profesór, inan-aman no parseiru dezenvolvimentu sira, hala’o Konferénsia Nasionál ba daruak kona-ba Edukasaun Pré-eskolár, ho tema “Investe iha Edukasaun Pré-Eskolár Ohin ba Aban ne’ebé Naroman Liu”. Eventu ne’e sura ho diskursu abertura hosi Prezidente Repúblika, José Ramos-Horta, ne’ebé hala’o iha loron 4 no 5 fulan-setembru tinan 2025, ho objetivu atu fahe esperiénsia no konsolida polítika públika sira ne’ebé promove edukasaun infánsia nu’udar baze esensiál ba dezenvolvimentu sistema edukasaun nasionál.
Iha nia diskursu, Prezidente Repúblika destaka katak ho idade tinan lima “porsentu 90 hosi estrutura kakutak nian estabelese ona, halo períodu ida-ne’e sai faze importante liu ba aprendizajen no dezenvolvimentu”. Tanba ne'e, nia hatutan, Edukasaun Primeira Infánsia maka "aliserse ne'ebé harii aprendizajen, moris-di'ak no susesu hotu iha futuru".

“Edukasaun Primeira Infánsia la'ós de'it kestaun ida kona-ba polítika edukasaun nian — maibé estratéjia fundamentál ida atu promove ekuidade, haburas kreximentu inkluzivu no dudu dezenvolvimentu sustentável. (...) Ida-ne'e la'ós de'it investimentu ida ne'ebé maka'as; ida-ne'e mak investimentu ne'ebé transformativu liu ne'ebé nasaun ida bele halo ba nia futuru rasik. (…) Aprendizajen ida ne’ebé sólidu husikedas tinan dahuluk ne’e importante tebetebes tanba posibilita aprendizajen durante moris tomak, kapasidade hodi adapta no susesu iha futuru”, dehan Xefe Estadu.
Prezidente mós halo apelu espesiál ida ba família no komunidade lokál sira, hodi subliña katak "imi maka profesór dahuluk, kuidadu-na'in dahuluk no defensór dahuluk sira ba ita-nia oan sira". Ida-ne'e la'ós de'it investimentu ida ba ita-nia oan sira—ida-ne'e mak investimentu ida ba prosperidade no estabilidade ita-nia Nasaun nian iha futuru. Hamutuk, liuhosi parseria ne’ebé forte—nasionál no internasionál—ita bele harii futuru ida iha-ne’ebé labarik ida-idak iha Timor-Leste iha oportunidade atu aprende, buras no hetan susesu hosikedas tinan dahuluk moris nian”.
Ministra Edukasaun, Dulce de Jesus Soares, destaka importánsia atu hametin polítika nasionál ba edukasaun infánsia nian, hodi afirma katak "pre-eskolár hahú hosi tinan 3 to'o 5, atu labarik sira iha preparasaun sedu iha literasia no matemátika, atu nune'e sira tama iha ensinu báziku ho baze ida ne'ebé sólidu liu". Ministra destaka mós progresu sira ne’ebé halo dezde konferénsia dahuluk, inklui dezenvolvimentu Kurríkulu Nasionál ba Ensinu Pré-Eskolár, definisaun Kuadru Kompeténsia ida ba Profesór sira no desentralizasaun programas ba munisípiu sira, atu nune’e fó dalan ba adaptasaun no implementasaun lokál. Munisípiu sira dezenvolve ona planu no estratéjia sira ne’ebé hatán ba nesesidade lokál no mekanizmu koordenasaun, hanesan ACETL no komisaun munisípiu sira, hodi apoia prestasaun no monitorizasaun servisus edukasaun pré-eskolár nian.
Konferénsia Nasionál ba daruak kona-ba Edukasaun Pré-Eskolár ne’e mós sura ho prezensa hosi oradór internasionál sira husi nasaun CPLP no ASEAN, parseiru dezenvolvimentu sira, Prezidentes Autoridade Munisipál, Xefes Suku, Diretór sira Servisu Edukasaun Munisipál nian, profesór pre-eskolár no inan-aman sira.






































