Primeiru-Ministru Xanana Gusmão Simu Títulu Doutór Honoris husi Universidade Presbiteriana Mackenzie

Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão, iha loron 29 fulan-agostu tinan 2025, iha auditóriu Fakuldade Enjeñaria, Siénsia no Teknolojia Universidade Nasionál Timor Lorosa’e (UNTL), simu títulu Doutór Honoris ne’ebé atribui hosi Universidade Presbiteriana Mackenzie (UPM), Brazil.
Distinsaun ne’e reitór UPM, Marco Tullio de Castro Vasconcelos, mak entrega durante sesaun ne’ebé marka mós konkluzaun hosi kursu dahuluk Doutoramentu Interinstitusionál iha área Letras, ne’ebé responsavel ba formasaun doutoradus timoroan dahuluk hodi kompleta sira-nia grau akadémiku iha territóriu nasionál.
Iha ninia intervensaun, Xanana Gusmão afirma: "Ne’e hanesan onra boot-tebes atu simu doutoramentu Honoris ida-ne’e husi Universidade Presbiteriana Mackenzie. Distinsaun ida-ne’e halo ha’u-nia fuan nakonu ho emosaun no gratidaun. Hanesan responsabilidade ida ne’ebé boot-tebes, tanba, hahú ohin, ha’u sai parte ida husi família UPM nian."
Xefe Governu hato’o mós liafuan ba doutoradus foun na’in-sanulu-resin-tolu ne’ebé simu sira-nia sertifikadu konkluzaun Doutoramentu Interinstitusionál no Internasionál iha área Letras, ne’ebé hala’o hamutuk entre UNTL no UPM, hodi fó parabéns ba alkanse importante ida-ne’e iha sira-nia moris.
"Dalan ne'ebé imi liu ona no lori imi mai iha-ne'e hariku imi-nia singularidade nu'udar sidadaun, nu'udar profesór no nu’udar edukadór. Maibé serbisu ne'ebé imi dezenvolve ona, la remata iha-ne’e ho konkluzaun doutoramentu ne’e. Pelu kontráriu, loron ohin ne’e ita sei la rekorda nu'udar data baibain ida, maibé hanesan inísiu hosi etapa foun ida iha imi-nia moris profisionál ne'ebé, ha'u fiar, sei kontribui ho forma esensiál ba investigasaun no ensinu iha UNTL, pilares ne’ebé importante tebetebes ba dezenvolvimentu ita-nia país”, afirma Xanana Gusmão.
Iha ninia diskursu, reitór UPM, Marco Tullio de Castro Vasconcelos destaka signifikadu istóriku husi kooperasaun ne’ebé estabelese ona ho Timor-Leste dezde tinan 2001, molok restaurasaun independénsia: "Durante tinan hirak-ne’e, lian portugés sai nu’udar ita-nia ponte; edukasaun, ita-nia dalan; no amizade, faról ne’ebé fó naroman ba pasu ida-idak. Ita fahe salas de aulas no koñesimentu, maibé mós ita fahe silénsius, ita rona istórias korajen nian, no sente rasik forsa hosi povu ida ne'ebé hatene oinsá atu reziste no mehi."
Reitór hatutan tan katak Universidade Presbiteriana Mackenzie fó grau ida-ne’e ba Primeiru-Ministru nu’udar rekoñesimentu ba ninia perkursu iha área literatura no Letras, nu’udar poeta exesionál ida, ho obra poezia sira ne’ebé publika tiha ona iha livru no jornál oioin.
Programa Doutoramentu Interinstitusionál iha área Letras, rezultadu husi parseria ida entre UPM ho UNTL, ho apoiu hosi Koordenasaun ba Aperfeisoamentu Pesoál Nivel Superiór (CAPES, akrónimu iha lian Portugés) Brazil nian, nu’udar marku istóriku ida ba Timor-Leste, tanba permite, ba dala uluk, konkluzaun integral iha territóriu nasionál doutoramentu akadémiku nian ida, hodi forma dosente timoroan na’in-sanulu-resin-tolu iha UNTL.