Governu Timor-Leste

IV Governu Konstitusionál aprezenta ona Proposta Lei kona-ba Orsamentu Jerál Estadu (OJE) ba tinan finanseiru 2011 nian ba Parlamentu Nasionál, iha kuarta-feira ida ne’e, loron 12, fulan Janeiru 2011.

Prezidente Parlamentu Nasionál, Fernando Lasama de Araújo, mak hahú ho Introdusaun iha sesaun plenária no tuir kedas aprezentasaun husi Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão, kona-ba ideia prinsipál sira ne’ebé hatama iha OJE ba tinan 2011.

Totál dotasaun orsamentu mak hanesan milliuaun $985 dolar amerikanu, husi hirak milliaun $317.306 dolar amerikanu mak afeta ba Fundu Infra-strutura no milliaun $25 dolar amerikanu ba Dezenvolimentu Kapitál Umanu nian.

Dotasaun Orsamentál sira, tuir kategoria despeza nian, mak hanesan tuir mai ne’e:

1 – millaun $115.909  dolar amerikanu ba Saláriu no Vensimentu;

2 – millaun $270.459 dolar amerikanu ba Beins no Servisu, husi hirak ne’ebé milliaun $25 dolar amerikanu hanesan afeta ba Fundu Dezenvolvimentu Kapitál Umanu nian;

3 – milliaun $164.456 dolar amerikanu ba Transferénsia Públika;

4 – milliaun $28.252 dolar amerikanu ba Kapitál Menór;

5 – milliaun $405.924 dolar amerikanu ba Kapitál Dezenvolvimentu, hosi hirak milliaun $317.306 dolar amerikanu mak afekta ba Fundu Infra-Estrutura nian.

Iha nia apresentasaun, Primeiru-Ministru koalia kona-ba situasaun istórika no kondisaun ekonómika Timor-Leste nian, ne’ebé diak daudauk ona, liuliu iha tinan ikus hirak ne’e nia laran.

“Indikadores ekonómiko-sosiais ikus nian, doko no dudu daudauk ‘laloran mudansa’ nian ba ita nia Povu no ba ita nia Nasaun. Uluk, ema barak dehan katak ita sei sai Estadu falhadu ida, maibé, ita tenki iha orgulhu, ita tenki iha mós espíritu timór-oan no rai-nain nian, tamba ita halo parte lista ekonomias sanulu, iha mundu, ho kresimentu lais liu! Lós duni katak, indikadores hotu-hotu só iha sentidu, se ita nia povu, iha moris loro-loron, bele sinti buat ruma diak daudauk. I ida né, mak bele prova katak esforços nebé ita hala’o hetan duni rezultadus ka, iha lian seluk, dehan ‘dão frutos’. I sempre lori tempu atu ku’u frutus sira né, maibé, iha Timor-Leste nia kazu, rai ida ke fértil tebes ho nia oan sira nebé terus tebes, ita hotu tenki haka’as an atu bele ku’u frutus sira né, iha tempu badak ba. Tamba, kondisoens lubuk ida mak ita hotu kria tiha ona, atu populasaun tomak bele partisipa iha konstrusaun Nasaun nian. I ita nia Povu, ho nia partisipasaun duni, mak fó dalan ba progresus nebé ita hetan iha tinan kotuk. Ha’u tenki dehan, partisipasaun ida ke ativa duni, pozitiva tebes no nakonu ho esperansa”, afirma Primeiru-Ministru iha nia aprezentasaun ne’e.

(Atu lee diskursu kompletu Primeiru-Ministru nian, halo favor klika iha ne’e).

Hafoin liu tiha aprezentasaun Primeiru-Ministru nian, Komisaun Ekonomia, Finansa no Antikorupsaun Parlamentu Nasionál nian aprezenta nia relatóriu no paresér relasiona ho Proposta Lei kona-ba OJE ba tinan 2011, ne’ebé halo ona rekomendasaun oin-oin.

Loron aprezentasaun dahuluk iha jeneralidade hotu ona, hafoin liu tiha Meza Parlamentu Nasionál la atende rekerimentu ne’ebé husu atu fó fila fali Proposta Lei Orsamentál ba Governu tanba inkonstitusionalidade.