Timor-Leste no Illa Salomaun Reforsa Kooperasaun iha Jestaun Rekursus Naturais iha Ámbitu g7+

Ho konvite husi Governu Illa Salomaun no iha ámbitu inisiativa g7+, delegasaun nivel altu ida husi Timor-Leste, ne’ebé xefia husi Ministru Petróleu no Rekursus Minerais, Francisco da Costa Monteiro, iha loron 9 fulan-jullu tinan 2025, partisipa semináriu iha Honiara, ho títulu “Harii Parserias Rejionais liuhusi Aprendizajen Entre Nasaun sira ho karaterístika hanesan no Fahe Esperiénsias iha Jestaun Rekursus Naturais”. Delegasaun ne’e inklui reprezentantes husi Autoridade Nasionál Minerais (ANM), Murak Rai Timor (MRT), Inisiativa Transparénsia Indústrias Estrativas (EITI, akrónimu iha lian Inglés) no Institutu Jeosiénsias Timor-Leste (IGTL, sigla iha lian portugés).
Sesaun abertura, ne'ebé iha diskursu sira hosi Ministru Minas, Enerjia no Eletrifikasaun Rurál Illa Salomaun nian, Derrick Rawcliff Manuari, Sekretáriu-Jerál g7+, Helder da Costa, no Ministru Francisco da Costa Monteiro, destaka importánsia hosi hametin aprendizajen konjunta entre nasaun sira iha kontestu tranzisaun no frajil. Iha nia diskursu, Francisco da Costa Monteiro subliña "relevánsia hosi abordajen ne'ebé nasaun sira rasik lidera jestaun rekursus naturais" no fahe esperiénsia Timor-Leste nian iha kriasaun "enkuadramentu legál no institusionál sira ne'ebé garante transparénsia, partisipasaun no benefísiu sustentável ba tempu naruk hosi rekursus naturais ba populasaun".
Semináriu ne’e inklui sesaun interativu sira kona-ba governasaun setór mineiru no petróleu, dezenvolvimentu indústria estrativa, inisiativa transparénsia no estudu jeolójiku, ho partisipasaun ativa husi instituisaun timorense sira no Illa Salomaun.
Durante eventu ne’e, Ministru Francisco da Costa Monteiro hasoru malu ho Primeiru-Ministru Illa Salomaun, Jeremiah Manele, iha ne’ebé aprezenta karta husi Primeiru-Ministru Timor-Leste no Pesoa Eminente g7+, Kay Rala Xanana Gusmão. Durante sorumutu ne’e, hatudu interese mútuu hodi formaliza kooperasaun bilaterál iha tempu badak liuhosi memorandu entendimentu ida, partikularmente iha área governasaun rekursus naturais, mapeamentu jeolójiku no hasa’e kapasidades téknikas.
Francisco Monteiro mós partisipa iha selebrasaun Loron Independénsia ba dala 47 Illa Salomaun nian, ne’ebé hala’o iha Honiara iha loron 7 fulan-jullu. Durante selebrasaun Loron Independénsia Illa Salomaun nian, Ministru Petróleu no Rekursus Minerais Francisco da Costa Monteiro hasoru malu ho Ministru Negósius Estranjeirus no Komérsiu Esternu, Peter Shanel Agovaka, no Ministru Minas, Enerjia no Eletrifikasaun Rurál, Derrick Rawcliff Manuari. Durante enkontru sira, nia felisita data komemorativa, espresa nia apoiu ba Illa Salomaun nia papél ba futuru iha prezidénsia g7+ iha 2026 no destaka importánsia hosi hametin lasu bilaterál sira, liuliu iha jestaun rekursus naturais. Diskute oportunidade sira ba kooperasaun iha mapeamentu jeolójiku, kapasitasaun téknika no hametin enkuadramentu legál no institusionál indústria estrativa sira nian, hodi reafirma kompromisu Timor-Leste nian ba kooperasaun entre estadu frajil sira no aprendizajen entre nasaun sira ho karaterístika hanesan iha ámbitu g7+.