Timor-Leste nia adezaun ba ASEAN hanesan "marku signifikativu ida" ba rejiaun ne’e, hatete Primeiru-Ministru Singapura nian

Primeiru-Ministru Timor-Leste, Kay Rala Xanana Gusmão, iha loron 14 fulan-jullu tinan 2025, hala’o sorumutu ho Primeiru-Ministru Singapura nian, Lawrence Wong, iha ámbitu hosi vizita ofisiál ba país ne’e, ne’ebé hatán ba konvite hosi nia omólogu. Sorumutu ne’e hala’o iha Ministériu Negósius Estranjeirus Singapura no marka prezensa husi Vise-Primeiru-Ministru no Ministru Koordenadór Asuntus Ekonómikus no Ministru Turizmu no Ambiente, Francisco Kalbuadi Lay, Ministru Negósius Estranjeirus no Kooperasaun, Bendito dos Santos Freitas, no Vise-Ministra ba Asuntus ASEAN, Milena Rangel.
Durante sorumutu ne’e, parte rua ko’alia kona-ba reforsu kooperasaun bilaterál, ho énfaze liu kona-ba adezaun plena Timor-Leste nian nu’udar membru ba Asosiasaun Nasoins Sudeste Aziátiku (ASEAN) nian ba da-11, ne’ebé marka ona ba Simeira ASEAN ba da-47 iha fulan-outubru tinan 2025. Lawrence Wong subliña katak “Timor-Leste nia adezaun ba ASEAN nu’udar marku signifikativu ida, la’ós de’it ba imi-nia país, maibé mós ba organizasaun rejionál ne’e rasik”. Xefe Governu Singapura ne’e destaka mós katak "relasoins bilaterais entre Singapura ho Timor-Leste sei kontinua metin liu”, hodi refere ba abertura Embaixada Singapura nian iha Dili iha tinan 2024, no interese ne'ebé aumenta hosi empreza sira Singapura nian atu investe iha país ne’e.
Iha almosu ofisiál ne’ebé oferese hodi fó onra ba Xefe Governu Timor-Leste, Lawrence Wong fó sai kona-ba lansamentu ba “Enhanced Singapura-Timor-Leste ASEAN Readiness Support” (eSTARS), pakote apoiu tékniku ida ne’ebé ho objetivu atu kapasita kuadru timoroan sira hodi partisipa ativu liután iha sorumutu no akordu sira ASEAN nian. Programa ne'ebé sei hala'o hosi fulan-jullu tinan 2025 to'o fulan-dezembru tinan 2028, inklui formasaun iha komérsiu internasionál, direitu ekonómiku no programa sira lideransa nian. "Singapura sei kontinua hamriik iha imi-nia sorin iha jornada ida-ne'e no hein atu simu imi ho laran-tomak iha família ASEAN nian", nia hatete.
Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão agradese ba Singapura nia "apoiu no amizade kontínuu", "liuliu iha formasaun" ba kuadru timoroan sira “no kooperasaun téknika". Nia subliña mós katak "ASEAN importante tebes ba dame no progresu ba ita-nia rejiaun no Timor-Leste nafatin iha kompromisu hodi kontribui ho pozitivu ba nia susesu".
Hanesan parte ida hosi nia vizita, Xefe Governu Timor-Leste hasoru-malu mós ho Prezidente Repúblika Singapura, Tharman Shanmugaratnam, iha Palásiu Istana. Prezidente Singapura nian afirma katak vizita ne’e “hametin kooperasaun bilaterál no kontribui ba konsolidasaun dame no seguransa rejionál”, hodi hahí mós “lideransa hosi Kay Rala Xanana Gusmão, ne’ebé konsege lori Timor-Leste ba independénsia no kontinua servisu hodi país ne’e sai hanesan membru ASEAN nian ba da-11”.
Kay Rala Xanana Gusmão nia vizita ofisiál ba Singapura hala’o iha loron 13 to’o loron 16 fulan-jullu tinan 2025, no inklui sorumutu oioin ho autoridade importante sira país nian, ho objetivu atu hametin lasu bilaterál no kooperasaun rejionál.