Loron Mundiál Oseanu 2025 Marka iha Timor-Leste ho Programa Semana ida

Ses. 30 maiu 2025, 17:29h
Screenshot_English

 

Governu Timor-Leste sei selebra Loron Mundiál Oseanu 2025, ho programa atividade semana ida ne’ebé hala’o husi loron 1 to’o 8 fulan-Juñu iha kapitál Díli no iha munisípiu balun – Aileu, Ainaro, Baucau, Ermera, Lautem, Manatuto, Manufahi no iha Rejiaun Administrativa Espesiál Oe-Cusse Ambeno ho vizita espesiál loron ida husi Primeiru-Ministru no membru Governu ba Illa Ataúro.

Tema ba 2025 maka ‘Furak Tebes! Tane aas buat ne’ebé tane ita’ tema global ne’ebé fó hanoin katak nasaun hotu-hotu halo parte iha buat ida ne'ebé boot liu no apelu ida ba governu hotu-hotu atu labele haluha tasi nia maravilha.

Nu’udar nasaun-illa, Timor-Leste hale’u ho oseanu no hetan bensaun ho rekursu tasi nian ne’ebé moos no biodiversidade riku ne’ebé tenke proteje no prezerva ba future jerasaun Timor-oan sira.

Semana oseanu sei lansa husi Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão iha loron 1 fulan-Juñu iha Tasi Tolu, iha Díli, ho limpeza tasi-ibun no tasi-okos no mós kompetisaun kastelu rai-henek ne'ebé envolve eskola sira husi kapitál tomak.

Hafoin iha loron 2 fulan Juñu, Primeiru-Ministru sei desloka ba munisípiu Aileu hodi ofisialmente lansa serimónia ida simboliza kompromisu Governu nian ba protesaun ambientál no dezenvolvimentu sustentável. Vizita ba Aileu atu fó hanoin mós ba ema hotu katak Ha’u-nia Tasi! Ha’u-nia Timor! hahú iha foho sira no tun ba tasi no husi tasi ba foho sira.

Iha loron 3 Juñu, Primeiru-Ministru sei halo lansamentu ba Galeria Arte iha Ar Livre no Murál Oseanu iha Palásiu Governu nia oin. Iha semana tomak, Projetu Arte Oseanu iha eskola ne'ebé lidera husi Ministériu Edukasaun sei hala'o iha nasaun tomak. Aprezentasaun kulturál, karavana ho ró no dansa tradisionál ne'ebé selebra patrimóniu tasi nian sei hala'o iha munisípiu Ainaro, Baucau, Manufahi, Lautem, Oecusse no iha Illa Ataúro.

Joven Kampeaun ba Ekonomia Azul, Gabinete Fronteiras Terrestres no Marítimas sei hala’o mós Workshop Poluisaun Plástiku Tasi nian iha Ainaro, Manatuto, Lautem no Oecusse.

Iha loron 5 fulan-Juñu, Illa Ataúro sei realiza atividade prinsipál oioin hodi marka Loron Mundiál Oseanu 2025, inklui introdusaun ba espésie ikan foun sira ne'ebé deskobre iha Baía Berau, iha ponta súl illa Ataúro. Tradisionál “Tara Bandu” mós sei deklara iha Suku Makili no Biqueli hodi promove jestaun peskas ne’ebé sustentável. Atividade sira seluk inklui restaurasaun ekosistema ai-parapa iha Uaro-Ana hodi hametin reziliénsia tasi-ibun no biodiversidade, lansamentu inisiativa Eskola Verde iha Uaro-Ana hodi promove edukasaun ambientál iha foin-sa’e sira-nia leet, dezenvolvimentu Suco Verde iha Biqueli, integrasaun infraestrutura amigável ba ambiente no prátika sustentável, Formasaun ba Brigada Ambientál iha Suco Beloi atu envolve komunidade sira iha monitorizasaun no protesaun ambientál no lansamentu sistema desalinizasaun tasi-been iha Akrema no Fatu’u hodi hadi’a asesu ba bee-moos iha illa ne’e.

Atividade sira ne’e hotu subliña kompromisu Illa Ataúro nian atu sai modelu ba konservasaun tasi no turizmu sustentável ba Timor-Leste.

Iha loron 7 fulan-Juñu, desfile tasi (ocean parade) ne’ebé lidera husi governu sei hala’o iha Díli, hodi hasa’e konxiénsia kona-ba konservasaun tasi no hodi promove uzu sustentável rekursu tasi. Iha kalan, Tasi Fest, eventu ida ne’ebé lidera husi setór privadu sei hala’o iha Díli hodi selebra Timor-Leste nia ligasaun kle’an ba tasi enkuantu promove turizmu mariñu sustentável, ekonomia azul no indústria kriativu lokál sira.

Semana Mundiál Oseanu 2025 sei konklui ho Feira Turizmu Mariñu Ekonomia Azul iha loron 8 Juñu iha Sentru Konvensaun Díli, ne’ebé hatudu divertimentu no barraka sira husi parte interesada no emprezáriu lokál ne’ebé envolve iha setór turizmu mariñu iha Timor-Leste.

Atividade sira ne’e hotu nakloke ba públiku no dezeña atu envolve eskola sira, foin-sa’e, autoridade lokál, sosiedade sivíl, parseiru dezenvolvimentu, setór privadu no públiku ein-jerál.

Governu Timor-Leste konvida sidadaun no rezidente hotu-hotu atu partisipa ativamente iha Semana Mundiál Oseanu 2025 hodi hasa’e konxiénsia, halo asaun koletiva no selebra ekosistema no biodiversidade tasi ne’ebé úniku iha nasaun ne’e.

Feira Oseanu sei hala’o iha loron 5-7 Juñu iha Portu Díli, hodi hatudu oportunidade barak ne’ebé tasi oferese atu sustenta no hadi’a moris iha Timor-Leste, no mós divertimentu no aprezentasaun kulturál husi grupu komunidade sira.

Ba oráriu kompletu kona-ba eventu no atividade sira ba Semana Mundiál Oseanu iha Timor-Leste, bele vizita pájina web IHA-NEE – https://www.gftm.gov.tl/media/world-ocean-week-2025/

ka scan kódigu QR iha kraik: mbo barcode

 

 

   Ba leten