Governu Reforsa Apoiu ba Agrikultura ho Entrega Ekipamentu Foun no Reativa Rai Produtivu iha Lautein no Ainaru

Kua. 16 abril 2025, 15:38h
489527140_552854141190703_614078746663553791_n

Governu, liuhosi Ministériu Agrikultura, Peskas, Pekuária no Florestas, kontinua implementa medida hodi reforsa setór agríkola nasionál, ho inisiativa rua tan foin lalais ne’e iha munisípiu Lautein no Ainaro. Inisiativas ne’e lidera hosi Vise-Primeiru-Ministru no Ministru Dezenvolvimentu Rurál no Abitasaun Komunitária, Mariano Assanami Sabino, no Ministru Agrikultura, Pekuária, Peska no Florestas, Marcos da Cruz, inklui entrega mákina agríkola ba grupu agrikultór sira no reativa rai ne’ebé molok ne’e husik-hela. 489949542_549118671561687_826616081400569926_n

Iha Lautein, Postu Administrativu Luru, iha loron 8 fulan-abríl tinan 2025, grupu haat hosi agrikultór sira simu, tratór manuál haat, mákina kolleita hare haat no mákina kuda hare hitu, ne’ebé fornese iha ámbitu Projetu Hadi’a Produtividade Agrikultura Sustentável (SAPIP-akrónimu iha lian inglés). Durante serimónia distribuisaun nian, Ministru Marcos da Cruz subliña kona-ba importánsia husi mekanizasaun hodi hasa’e efisiénsia no produtividade. “Uluk ita uza ferramenta tradisionál hodi halo kultivasaun, maibé ladún efisiente. Tan ne’e, ekipamentu sira agora ne’ebé iha hodi fasilita ita-nia servisu no ajuda ita hodi hasa’e produsaun”, dehan Marcos da Cruz. 492112585_554010771072477_885716949547813595_n

Vise-Primeiru-Ministru husu ba agrikultór sira atu iha uniaun no serbisu hamutuk, liuliu grupu benefisiáriu no foin-sa’e sira, atu nune’e kontinua servisu maka’as, uza rai produtivu ba objetivu agríkola, hodi nune’e bele hamenus dependénsia ba importasaun ai-han. 489528222_552857167857067_5942031479152224080_n

Nafatin iha Lautein, governante na’in-rua ne’e partisipa iha dada-lia komunitáriu ida iha Suku Eukisi, iha ne’ebé sira fó-sai katak aldeia Boru-Batu, Vaniria no Barliu sei tama iha faze tuirmai hosi Programa Dezenvolvimentu Rurál no Abitasaun Komunitária, ne’ebé fó ona benefísiu ba aldeia hamutuk besik 150 iha territóriu tomak. Populasaun hato’o preokupasaun kona-ba natar ne’ebé husik-hela no infraestrutura irrigasaun ne’ebé aat. Kona-ba ida-ne’e, Ministru Agrikultura enkoraja submisaun proposta formál sira atu nune’e ekipa téknika bele avalia nesesidade no planu intervensaun hodi hadi’a fila-fali. 489785935_553361421139975_1688692400537331330_n

Iha loron 15 fulan-abríl tinan 2025, iha munisípiu Ainaru, iha Raibere, Suku Leolima, Postu Administrativu Hatu-Udo, Ministru Agrikultura, Peskas, Pekuária no Florestas lansa atividade kuda ho mákina iha rai ektare 30 ne’ebé husik-hela. Asaun ne’e sura ho uza ekipamentu agríkola modernu sanulu-resin-ida, tratór boot haat, mákina kolleita hare rua no mákina kuda hare lima – ne’ebé hetan mós liuhosi projetu SAPIP. Área Raibere sai área selesionadu tanba iha sistema irrigasaun ne’ebé harii iha tinan 2016, ne’ebé aat ona no agora halo hela reabilitasaun. 490468739_553360317806752_3016268886399828318_n

“Ami marka prezensa iha-ne’e atu hatudu ba komunidade katak mákina sira-ne’e disponivel ba agrikultór sira no Governu iha kompromisu atu reativa rai ho poténsia produtivu hodi hasa’e produsaun hare iha Ainaru”, esplika Marcos da Cruz. Atividade ne’e, sura ho partisipasaun husi autoridade lokál, tékniku setór agrikultura no membru komunidade sira, ne’ebé hato’o satisfasaun ho apoiu ne’ebé hetan. “Durante tinan barak ona, ami kuda hare ho liman, agora ami hetan ona asesu ba mákina moderna ne’ebé permite ami bele servisu ho efisiente liu no poupa tempu”, hateten agrikultór Adriano Coelho da Silva.

Inisiativa hirak iha Lautein no Ainaru hamutuk ho balun seluk ne’ebé implementa ona iha fulan hirak ikus ne’e husi Governu, iha munisípiu  Likisá, Kovalima, Ermera, Rejiaun Administrativa Espesiál Oekusi Ambenu (RAEOA), Bobonaru, Vikeke, Baukau no Dili. Iha fulan-fevereiru entrega tratór neen, mákina kolleita hare neen no mákina kuda hare sanulu-resin-rua entrega ona ba Likisá. Iha fulan-marsu, entrega mós ekipamentu hanesan ba grupu agrikultór sira iha Kovalima no Ainaru. Iha Ermera, iha loron 1 fulan-abríl entrega makinaria moderna ba Suku Asulau Sare. Iha RAEOA, atividade ne’e hala’o iha Naimeku, foka liu ba agrikultura orgánika. Iha fulan-outubru tinan 2024, fornese mós insumus (produtu kímiku, mekániku ka orgániku ne'ebé uza iha kultivasaun ai-horis) no teknolojia agríkolas inovativus ba sentru formasaun sira iha Baukau, Bobonaru no Vikeke. Iha Dili, mós iha fulan-outubru, entrega tratór no ekipamentu sira ba sentru formasaun sira hodi hametin agrikultura orgánika. Aleinde ne’e, iha fulan-agostu tinan 2024, Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão lidera entrega ekipamentu agríkola oioin iha Bobonaru, Ainaru no Kovalima.

   Ba leten