Ministra Justisa hato’o palestra ho tópiku “Polítika lei nian no lezislasaun ba rai”

Ter. 05 outubru 2010, 10:24h
MJ_UNTL_PORTAL

Ministra Justisa, Lúcia Lobato, hato’o ninia palestra ho tópiku polítika lei nian no lezislasaun ba rai iha aula jerál ne’ebé organiza hosi Universidade Nasionál Timor-Leste iha salaun Fakuldade Siénsia Sosiál no Polítika, Kaikoli, iha loron 27 fulan Setembru 2010.

Matéria relevánsia balun ne’ebé Ministra hato’o iha ninia palestra mak; atuál situasaun jurídika relativamente ho propriedade sira, regularizasaun ba propriedade no planu estratéjiku Ministériu Justisa nian iha 2011-2030 iha área rai ninian, faktu sira iha situasaun kona-ba disputa ba rai; deskrisaun badak kona-ba lei rai, Prinsípiu sira hosi orientadór lei nian, prosesu atribuisaun títulu dahuluk ba propriedade, pró no kontra ba restrisaun sira iha área deklarante sira nian, mekanismu sira iha lei ba rai hodi evita konsentrasaun rai no lei expropriasaun sira.

Rai ninia papél fundamentál tebe-tebes iha Timor-Leste. Bainhira seidauk iha definisaun kona-ba titular ba bens imóvies mak ho ida ne’e bele sai nu’udar fontes ba konflitu, problema sosiál no limitasaun ida forte tebes ba dezenvolvimentu ekónomiku. Ninia rezolusaun mós bele han tempu naruk, orsamentu no rekursu umanu, maibé tenke halo lalais. Esplika Ministra.

Aleinde ne’e, Lúcia Lobato esplika mós katak Ministériu Justisa agora dadaun hala’o hela servisu atu halo hotu lalais problema kona-ba rai nian. Tan ne’e sei haluan tan projetu balun, hahú hosi aprovasaun Lei kona-ba Rai, aleinde ne’e sei iha tan servisu seluk. Tenke kria rejistu perdiál nian ba Rai hotu-hotu, regula kona-ba uza patrimóniu Estadu, expropriasaun sira hotu, klasifikasaun no uza rai mamuk. Ho nune’e, sei halo aprovasaun ba diploma oin-oin no medida sira ne’ebé mak presiza atu implementa lei ne’ebé refere.

Atu termina palestra loron ida ohin ministra eklarese tan katak lei kona-ba rai hanesan pasu dahuluk rezolusaun nian ida ba problema bo’ot ne’ebé Timor-Leste hasoru. Rekoñese mós katak ita labele rezolve problema hotu-hotu dala ida dei’t, maibé lei kona-ba rai nu’udar pasu dahuluk ne’ebé fundamentál tebes. “Nuné mós ita hotu tenke hanoin katak la’ós ba Governu dei’t mak haree ba ida ne’e, maibé ema hotu-hotu tenke kolabora atu halo hotu projetu ne’e. Pasu tuir kedas ne’ebé importante mak projetu lei kona-ba rai ne’e bele hetan aprovasaun hosi Parlamentu Nasionál Timor-Leste”.

   Ba leten